|
|
(10 dazwischenliegende Versionen von 2 Benutzern werden nicht angezeigt) |
Zeile 1: |
Zeile 1: |
| '''Vivekachudamani''' ([[Sanskrit]]: विवेकचूडामणि vivekacūḍāmaṇi) das "Kleinod der Unterscheidungskraft": Hauptwerk von [[Shankaracharya]]
| | #Weiterleitung [[Viveka Chudamani]] |
| | |
| ==Text Viveka Chudamani Roman Script Römische Schrit IAST Transkription==
| |
| | |
| Hier der vollständige Text des Viveka Chudamani von Shankaracharya in römischer Schrift (Roman Script) in der wissenschaftlichen Transkription mit diakritischen Zeichen, der IAST Transkription:
| |
| | |
| sarvavedāntasiddhāntagocaraṁ tam agocaram
| |
| govindaṁ paramānandaṁ sadguruṁ praṇatosmy aham. 1
| |
| | |
| jantūnāṁ narajanma durlabham ataḥ puṁstvaṁ tato vipratā
| |
| tasmād vaidikadharmamārgaparatā vidvattvam asmāt param
| |
| ātmānātmavivecanaṁ svanubhavo brahmātmanā saṁsthitiḥ
| |
| muktir no śatajanmakoṭisukritaiḥ puṇyair vinā labhyate. 2
| |
| | |
| durlabhaṁ trayam evaitad devānugrahahetukam
| |
| manuśhyatvaṁ mumukśhutvaṁ mahāpuruśhasaṁśrayaḥ. 3
| |
| | |
| labdhvā kathaṁcin narajanma durlabhaṁ
| |
| tatrāpi puṁstvaṁ śrutipāradarśanam
| |
| yas tvātmamuktau na yateta mūḍhadhīḥ
| |
| sa hyātmahā svaṁ vinihanty asadgrahāt. 4
| |
| | |
| itaḥ ko nv asti mūḍhātmā yas tu svārthe pramādyati
| |
| durlabhaṁ mānuśhaṁ dehaṁ prāpya tatrāpi pauruśham. 5
| |
| | |
| vadantu śāstrāṇi yajantu devān
| |
| kurvantu karmāṇi bhajantu devatāḥ
| |
| ātmaikyabodhena vināpi muktiḥ
| |
| na sidhyati brahmaśatāntarepi. 6
| |
| | |
| amritatvasya nāśāsti vittenety eva hi śrutiḥ
| |
| bravīti karmaṇo mukter ahetutvaṁ sphuṭaṁ yataḥ. 7
| |
| | |
| ato vimuktyai prayatet vidvān
| |
| saṁnyastabāhyārthasukhasprihaḥ san
| |
| santaṁ mahāntaṁ samupetya deśikaṁ
| |
| tenopadiśhṭārthasamāhitātmā. 8
| |
| | |
| uddhared ātmanātmānaṁ magnaṁ saṁsāravāridhau
| |
| yogārūḍhatvam āsādya samyagdarśananiśhṭhayā. 9
| |
| | |
| saṁnyasya sarvakarmāṇi bhavabandhavimuktaye
| |
| yatyatāṁ paṇḍitair dhīrair ātmābhyāsa upasthitaiḥ. 10
| |
| | |
| cittasya śuddhaye karma na tu vastūpalabdhaye
| |
| vastusiddhir vicāreṇa na kiṁcit karmakoṭibhiḥ. 11
| |
| | |
| samyagvicārataḥ siddhā rajjutattvāvadhāraṇā
| |
| bhrāntoditamahāsarpabhayaduḥkhavināśinī. 12
| |
| | |
| arthasya niścayo driśhṭo vicāreṇa hitoktitaḥ
| |
| na snānena na dānena prāṇāyamaśatena vā. 13
| |
| | |
| adhikāriṇam āśāste phalasiddhir viśeśhataḥ
| |
| upāyā deśakālādyāḥ santy asmin sahakāriṇaḥ. 14
| |
| | |
| ato vicāraḥ kartavyo jijñāsor ātmavastunaḥ
| |
| samāsādya dayāsindhuṁ guruṁ brahmavid uttamam. 15
| |
| | |
| medhāvī puruśho vidvān uhāpohavicakśhaṇaḥ
| |
| adhikāryātmavidyāyā muktalakśhaṇalakśhitaḥ. 16
| |
| | |
| vivekino viraktasya śamādiguṇaśālinaḥ
| |
| mumukśhor eva hi brahmajijñāsāyogyatā matā. 17
| |
| | |
| sādhanāny atra catvāri kathitāni manīśhibhiḥ
| |
| yeśhu satsv eva sanniśhṭhā yad abhāve na sidhyati. 18
| |
| | |
| ādau nityānityavastuvivekaḥ parigaṇyate
| |
| ihāmutraphalabhogavirāgas tad anantaram
| |
| | |
| śamādiśhaṭkasampattir mumukśhutvam iti sphuṭam. 19
| |
| brahma satyaṁ jagan mithyety evaṁrūpo viniścayaḥ
| |
| | |
| soyaṁ nityānityavastuvivekaḥ samudāhritaḥ. 20
| |
| tad vairāgyaṁ jihāsā yā darśanaśravaṇādibhiḥ
| |
| | |
| dehādibrahmaparyante hyanitye bhogavastuni. 21
| |
| virajya viśhayavrātād dośhadriśhṭyā muhur muhuḥ
| |
| | |
| svalakśhye niyatāvasthā manasaḥ śama ucyate. 22
| |
| viśhayebhyaḥ parāvartya sthāpanaṁ svasvagolake
| |
| ubhayeśhām indriyāṇāṁ sa damaḥ parikīrtitaḥ
| |
| | |
| bāhyānālambanaṁ vritter eśhoparatir uttamā. 23
| |
| sahanaṁ sarvaduḥkhānām apratīkārapūrvakam
| |
| | |
| cintāvilāparahitaṁ sā titikśhā nigadyate. 24
| |
| śāstrasya guruvākyasya satyabuddhyavadhāraṇam
| |
| | |
| sā śraddhā kathitā sadbhiryayā vastūpalabhyate. 25
| |
| sarvadā sthāpanaṁ buddheḥ śuddhe brahmaṇi sarvadā
| |
| | |
| tat samādhānam ity uktaṁ na tu cittasya lālanam. 26
| |
| ahaṁkārādidehāntān bandhān ajñānakalpitān
| |
| | |
| svasvarūpāvabodhena moktum icchā mumukśhutā. 27
| |
| mandamadhyamarūpāpi vairāgyeṇa śamādinā
| |
| | |
| prasādena guroḥ seyaṁ pravriddhā sūyate phalam. 28
| |
| vairāgyaṁ ca mumukśhutvaṁ tīvraṁ yasya tu vidyate
| |
| | |
| tasmin nevārthavantaḥ syuḥ phalavantaḥ śamādayaḥ. 29
| |
| etayor mandatā yatra viraktatvamumukśhayoḥ
| |
| | |
| marau salīlavat tatra śamāder bhānamātratā. 30
| |
| mokśhakāraṇasāmagryāṁ bhaktir eva garīyasī
| |
| svasvarūpānusandhānaṁ bhaktir ity abhidhīyate. 31
| |
| | |
| svātmatattvānusandhānaṁ bhaktir ity apare jaguḥ
| |
| uktasādhanasaṁpannas tattvajijñāsur ātmanaḥ
| |
| upasīded guruṁ prājñyaṁ yasmād bandhavimokśhaṇam. 32
| |
| | |
| śrotriyovrijinokāmahato yo brahmavittamaḥ
| |
| brahmaṇy uparataḥ śānto nirindhana ivānalaḥ
| |
| ahetukadayāsindhur bandhur ānamatāṁ satām. 33
| |
| | |
| tam ārādhya guruṁ bhaktyā prahvapraśrayasevanaiḥ
| |
| prasannaṁ tam anuprāpya pricchej jñātavyam ātmanaḥ. 34
| |
| | |
| svāmin namaste natalokabandho
| |
| kāruṇyasindho patitaṁ bhavābdhau
| |
| mām uddharātmīyakaṭākśhadriśhṭyā
| |
| | |
| rijvyātikāruṇyasudhābhivriśhṭyā. 35
| |
| durvārasaṁsāradavāgnitaptaṁ
| |
| dodhūyamānaṁ duradriśhṭavātaiḥ
| |
| bhītaṁ prapannaṁ paripāhi mrityoḥ
| |
| śaraṇyam anyad yad ahaṁ na jāne. 36
| |
| | |
| śāntā mahānto nivasanti santo
| |
| vasantaval lokahitaṁ carantaḥ
| |
| tīrṇāḥ svayaṁ bhīmabhavārṇavaṁ janān
| |
| ahetunānyān api tārayantaḥ. 37
| |
| | |
| ayaṁ svabhāvaḥ svata eva yatpara
| |
| śramāpanodapravaṇaṁ mahātmanām
| |
| sudhāṁ śureśha svayam arkakarkaśa
| |
| prabhābhitaptām avati kśhitiṁ kila. 38
| |
| | |
| brahmānandarasānubhūtikalitaiḥ pūrtaiḥ suśītair yutaiḥ
| |
| yuśhmad vākkalaśoj jhitaiḥ śrutisukhair vākyāmritaiḥ secaya
| |
| saṁtaptaṁ bhavatāpadāvadahanajvālābhir enaṁ prabho
| |
| dhanyāste bhavadīkśhaṇakśhaṇagateḥ pātrīkritāḥ svīkritāḥ. 39
| |
| | |
| kathaṁ tareyaṁ bhavasindhum etaṁ
| |
| kā vā gatir me katamosty upāyaḥ
| |
| jāne na ki�cit kripayāva māṁ prabho
| |
| | |
| saṁsāraduḥkhakśhatim ātanuśhva. 40
| |
| tathā vadantaṁ śaraṇāgataṁ svaṁ
| |
| saṁsāradāvānalatāpataptam
| |
| nirīkśhya kāruṇyarasārdradriśhṭyā
| |
| | |
| dadyādabhītiṁ sahasā mahātmā. 41
| |
| vidvān sa tasmā upasattim īyuśhe
| |
| mumukśhave sādhu yathoktakāriṇe
| |
| praśāntacittāya śamānvitāya
| |
| | |
| tattvopadeśaṁ kripayaiva kuryāt. 42
| |
| śrīgurur uvāca
| |
| mā bhaiśhṭa vidvaṁ stava nāsty apāyaḥ
| |
| saṁsārasindhos taraṇestyupāyaḥ
| |
| yenaiva yātā yatayosya pāraṁ
| |
| tam eva mārgaṁ tava nirdiśāmi. 43
| |
| | |
| asty upāyo mahān kaścit saṁsārabhayanāśanaḥ
| |
| tena tīrtvā bhavāmbhodhiṁ paramānandam āpsyasi. 44
| |
| | |
| vedāntārthavicāreṇa jāyate jñānam uttamam
| |
| tenātyantikasaṁsāraduḥkhanāśo bhavaty anu. 45
| |
| | |
| śraddhābhaktidhyānayogān mumukśhoḥ
| |
| mukter hetūn vakti sākśhāc chruter gīḥ
| |
| yo vā eteśhv eva tiśhṭhaty amuśhya
| |
| mokśhovidyākalpitād dehabandhāt. 46
| |
| | |
| ajñānayogāt paramātmanas tava
| |
| hy anātmabandhas tata eva saṁsritiḥ
| |
| tayor vivekoditabodhavahniḥ
| |
| ajñānakāryaṁ pradahet samūlam. 47
| |
| | |
| śiśhya uvāca
| |
| kripayā śrūyatāṁ svāmin praśnoyaṁ kriyate mayā
| |
| yad uttaram ahaṁ śrutvā kritārthaḥ syāṁ bhavanmukhāt. 48
| |
| | |
| ko nāma bandhaḥ katham eśha āgataḥ
| |
| kathaṁ pratiśhṭhāsya kathaṁ vimokśhaḥ
| |
| kosāvanātmā paramaḥ ka ātmā
| |
| tayor vivekaḥ katham etad ucyatām. 49
| |
| | |
| śrīgurur uvāca
| |
| dhanyosi kritakrityosi pāvita te kulaṁ tvayā
| |
| yad avidyābandhamuktyā brahmībhavitum icchasi. 50
| |
| | |
| riṇamocanakartāraḥ pituḥ santi sutādayaḥ
| |
| bandhamocanakartā tu svasmād anyo na kaścana. 51
| |
| | |
| mastakanyastabhārāder duḥkham anyair nivāryate
| |
| kśhudhādikritaduḥkhaṁ tu vinā svena na kenacit. 52
| |
| | |
| pathyamauśhadhasevā ca kriyate yena rogiṇā
| |
| ārogyasiddhir driśhṭāsya nānyānuśhṭhitakarmaṇā. 53
| |
| | |
| vastusvarūpaṁ sphuṭabodhacakśhuśhā
| |
| svenaiva vedyaṁ na tu paṇḍitena
| |
| candrasvarūpaṁ nijacakśhuśhaiva
| |
| jñātavyam anyair avagamyate kim. 54
| |
| | |
| avidyākāmakarmādipāśabandhaṁ vimocitum
| |
| kaḥ śaknuyād vinātmānaṁ kalpakoṭiśatair api. 55
| |
| | |
| na yogena na sāṁkhyena karmaṇā no na vidyayā
| |
| brahmātmaikatvabodhena mokśhaḥ sidhyati nānyathā. 56
| |
| | |
| vīṇāyā rūpasaundaryaṁ tantrīvādanasauśhṭhavam
| |
| prajāra�janamātraṁ tan na sāmrājyāya kalpate. 57
| |
| | |
| vāgvaikharī śabdajharī śāstravyākhyān akauśalam
| |
| vaiduśhyaṁ viduśhāṁ tadvad bhuktaye na tu muktaye. 58
| |
| | |
| avijñāte pare tattve śāstrādhītis tu niśhphalā
| |
| vijñātepi pare tattve śāstrādhītis tu niśhphalā. 59
| |
| | |
| śabdajālaṁ mahāraṇyaṁ cittabhramaṇakāraṇam
| |
| ataḥ prayatnāj jñātavyaṁ tattvajñais tattvam ātmanaḥ. 60
| |
| | |
| ajñānasarpadaśhṭasya brahmajñānauśhadhaṁ vinā
| |
| kimu vedaiś ca śāstraiś ca kimu mantraiḥ kim auśhadhaiḥ. 61
| |
| | |
| na gacchati vinā pānaṁ vyādhir auśhadhaśabdataḥ
| |
| vināparokśhānubhavaṁ brahmaśabdair na mucyate. 62
| |
| | |
| akritvā driśyavilayam ajñātvā tattvam ātmanaḥ
| |
| brahmaśabdaiḥ kuto muktir uktimātraphalair nriṇām. 63
| |
| | |
| akritvā śatrusaṁhāram agatvākhilabhūśriyam
| |
| rājāham iti śabdān no rājā bhavitum arhati. 64
| |
| | |
| āptoktiṁ khananaṁ tathopariśilādyutkarśhaṇaṁ svīkritiṁ
| |
| nikśhepaḥ samapekśhate na hi bahiḥ śabdais tu nirgacchati
| |
| tadvad brahmavid opadeśamananadhyānādibhir labhyate
| |
| māyākāryatirohitaṁ svam amalaṁ tattvaṁ na duryuktibhiḥ. 65
| |
| | |
| tasmāt sarvaprayatnena bhavabandhavimuktaye
| |
| svair eva yatnaḥ kartavyo rogādāv iva paṇḍitaiḥ. 66
| |
| | |
| yas tvayādya kritaḥ praśno varīyā� chāstravin mataḥ
| |
| sūtraprāyo nigūḍhārtho jñātavyaś ca mumukśhubhiḥ. 67
| |
| | |
| śriṇuśhvāvahito vidvan yan mayā samudīryate
| |
| tad etac chravaṇāt sadyo bhavabandhād vimokśhyase. 68
| |
| | |
| mokśhasya hetuḥ prathamo nigadyate
| |
| vairāgyam atyantam anityavastuśhu
| |
| tataḥ śamaś cāpi damas titikśhā
| |
| nyāsaḥ prasaktākhilakarmaṇāṁ bhriśam. 69
| |
| | |
| tataḥ śritis tanmananaṁ satattva
| |
| dhyānaṁ ciraṁ nityanirantaraṁ muneḥ
| |
| tatovikalpaṁ parametya vidvān
| |
| ihaiva nirvāṇasukhaṁ samricchati. 70
| |
| | |
| yad boddhavyaṁ tavedānīmātmānātmavivecanam
| |
| tad ucyate mayā samyak śrutvātmany avadhāraya. 71
| |
| | |
| majjāsthimedaḥpalaraktacarma
| |
| tvagāhvayair dhātubhir ebhir anvitam
| |
| pādoruvakśhobhujapriśhṭham astakaiḥ
| |
| aṅgair upāṅgair upayuktam etat. 72
| |
| | |
| ahaṁ mameti prathitaṁ śarīraṁ
| |
| mohāspadaṁ sthūlam itīryate budhaiḥ
| |
| nabhonabhasvaddahanāmbubhūmayaḥ
| |
| sūkśhmāṇi bhūtāni bhavanti tāni. 73
| |
| | |
| parasparāṁśair militāni bhūtvā
| |
| sthūlāni ca sthūlaśarīrahetavaḥ
| |
| mātrāstadīyā viśhayā bhavanti
| |
| śabdādayaḥ pa�ca sukhāya bhoktuḥ. 74
| |
| paraspar'āṁśair militāni bhūtvā
| |
| sthūlāni ca sthūlaśarīrahetavaḥ
| |
| mātrāstadīyā viśhayā bhavanti
| |
| śabd'ādayaḥ pa�ca sukhāya bhoktuḥ .. 74
| |
| | |
| ya eśhu mūḍhā viśhayeśhu baddhā
| |
| rāgor upāśena sudurdamena
| |
| āyānti niryānty adha ūrdhvam uccaiḥ
| |
| | |
| śabdādibhiḥ pa�cabhir eva pa�ca
| |
| pa�catvam āpuḥ svaguṇena baddhāḥ
| |
| kuraṅgamātaṅgapataṅgamīna
| |
| bhriṅgā naraḥ pa�cabhir a�citaḥ kim. 76
| |
| | |
| dośheṇa tīvro viśhayaḥ kriśhṇasarpaviśhād api
| |
| viśhaṁ nihanti bhoktāraṁ draśhṭāraṁ cakśhuśhāpyayam. 77
| |
| | |
| viśhayāśāmahāpāśādyo vimuktaḥ sudustyajāt
| |
| sa eva kalpate muktyai nānyaḥ śhaṭśāstravedy api. 78
| |
| | |
| āpātavairāgyavato mumukśhūn
| |
| bhavābdhi pāraṁ pratiyātum udyatān
| |
| āśāgraho majjayatentarāle
| |
| nigrihya kaṇṭhe vinivartya vegāt. 79
| |
| | |
| viśhayākhyagraho yena suvirakty asinā hataḥ
| |
| sa gacchati bhavām bhodheḥ pāraṁ pratyūhavarjitaḥ. 80
| |
| | |
| viśhamaviśhayamārgair gacchatonacchabuddheḥ
| |
| pratipadam abhiyāto mrityur apy eśha viddhi
| |
| hitasujanagurūktyā gacchataḥ svasya yuktyā
| |
| prabhavati phalasiddhiḥ satyam ity eva viddhi. 81
| |
| | |
| mokśhasya kāṁkśhā yadi vai tavāsti
| |
| tyajātidūrād viśhayān viśhaṁ yathā
| |
| pīyūśhavat tośhadayākśhamārjava
| |
| praśāntidāntīr bhaja nityam ādarāt. 82
| |
| | |
| anukśhaṇaṁ yatparihritya krityaṁ
| |
| anādyavidyākritabandhamokśhaṇam
| |
| dehaḥ parārthoyam amuśhya pośhaṇe
| |
| yaḥ sajjate sa svam anena hanti. 83
| |
| | |
| śarīrapośhaṇārthī san ya ātmānaṁ didrikśhati
| |
| grāhaṁ dārudhiyā dhritvā nadi tartuṁ sa gacchati. 84
| |
| | |
| moha eva mahāmrityur mumukśhor vapurādiśhu
| |
| moho vinirjito yena sa muktipadam arhati. 85
| |
| | |
| mohaṁ jahi mahāmrityuṁ dehadārasutādiśhu
| |
| yaṁ jitvā munayo yānti tad viśhṇoḥ paramaṁ padam. 86
| |
| | |
| tvaṅmāṁsarudhirasnāyumedomajjāsthisaṁkulam
| |
| pūrṇaṁ mūtrapurīśhābhyāṁ sthūlaṁ nindyam idaṁ vapuḥ. 87
| |
| | |
| pa�cīkritebhyo bhūtebhyaḥ sthūlebhyaḥ pūrvakarmaṇā
| |
| samutpannam idaṁ sthūlaṁ bhogāyatanam ātmanaḥ
| |
| avasthā jāgaras tasya sthūlārthānubhavo yataḥ. 88
| |
| | |
| bāhyendriyaiḥ sthūlapadārthasevāṁ
| |
| srakcandanastryādivicitrarūpām
| |
| karoti jīvaḥ svayam etad ātmanā
| |
| tasmāt praśastir vapuśhosya jāgare. 89
| |
| | |
| sarvāpi bāhyasaṁsāraḥ puruśhasya yad āśrayaḥ
| |
| viddhi deham idaṁ sthūlaṁ grihavad grihamedhinaḥ. 90
| |
| | |
| sthūlasya sambhavajarāmaraṇāni dharmāḥ
| |
| sthaulyādayo bahuvidhāḥ śiśutādyavasthāḥ
| |
| varṇāśramādiniyamā bahudhāmayāḥ syuḥ
| |
| pūjāvamānabahumānamukhā viśeśhāḥ. 91
| |
| | |
| buddhīndriyāṇi śravaṇaṁ tvagakśhi
| |
| ghrāṇaṁ ca jihvā viśhayāvabodhanāt
| |
| vākpāṇipādā gudam apy upasthaḥ
| |
| karmendriyāṇi pravaṇena karmasu. 92
| |
| | |
| nigadyatentaḥkaraṇaṁ manodhīḥ
| |
| ahaṁkritiś cittam iti svavrittibhiḥ
| |
| manas tu saṁkalpavikalpanādibhiḥ
| |
| buddhiḥ padārthādhyavasāyadharmataḥ. 93
| |
| | |
| atrābhimānād aham ity ahaṁkritiḥ
| |
| svārthānusandhānaguṇena cittam. 94
| |
| | |
| prāṇāpānavyānodānasamānā bhavaty asau prāṇaḥ
| |
| svayam eva vrittibhedād vikritibhedāt suvarṇasalilādivat. 95
| |
| | |
| vāgādi pa�ca śravaṇādi pa�ca
| |
| prāṇādi pa�cābhramukhāni pa�ca
| |
| buddhyādy avidyāpi ca kāmakarmaṇī
| |
| puryaśhṭakaṁ sūkśhmaśarīram āhuḥ. 96
| |
| | |
| idaṁ śarīraṁ śriṇu sūkśhmasaṁjñitaṁ
| |
| liṅgaṁ tv apa�cīkritasambhavam
| |
| savāsanaṁ karmaphalānubhāvakaṁ
| |
| svājñānatonādir upādhir ātmanaḥ. 97
| |
| | |
| svapno bhavaty asya vibhaktyavasthā
| |
| svamātraśeśheṇa vibhāti yatra
| |
| svapne tu buddhiḥ svayam eva jāgrat
| |
| kālīnanānāvidhavāsanābhiḥ. 98
| |
| | |
| kartrādibhāvaṁ pratipadya rājate
| |
| yatra svayaṁ bhāti hy ayaṁ parātmā
| |
| dhīmātrakopādhir aśeśhasākśhī
| |
| na lipyate tat kritakarmaleśaiḥ
| |
| yasmād asaṅgas tata eva karmabhiḥ
| |
| na lipyate ki�cid upādhinā kritaiḥ. 99
| |
| | |
| sarvavyāpritikaraṇaṁ liṅgam idaṁ syāccidātmanaḥ puṁsaḥ
| |
| vāsyādikam iva takśhṇastenaivātmā bhavaty asaṅgoyam. 100
| |
| | |
| andhatvamandatvapaṭutvadharmāḥ
| |
| sauguṇyavaiguṇyavaśāddhi cakśhuśhaḥ
| |
| bādhiryamūkatvamukhās tathaiva
| |
| śrotrādidharmā na tu vettur ātmanaḥ. 101
| |
| | |
| ucchvāsaniḥśvāsavijrimbhaṇakśhut
| |
| prasyandanādyutkramaṇādikāḥ kriyāḥ
| |
| prāṇādikarmāṇi vadanti tajjñāḥ
| |
| prāṇasya dharmāvaśanāpipāse. 102
| |
| | |
| antaḥkaraṇam eteśhu cakśhurādiśhu varśhmaṇi
| |
| aham ity abhimānena tiśhṭhaty ābhāsatejasā. 103
| |
| | |
| ahaṁkāraḥ sa vijñeyaḥ kartā bhoktābhimāny ayam
| |
| sattvādiguṇayogena cāvasthātrayam aśnute. 104
| |
| | |
| viśhayāṇām ānukūlye sukhī duḥkhī viparyaye
| |
| sukhaṁ duḥkhaṁ ca taddharmaḥ sadānandasya nātmanaḥ. 105
| |
| | |
| ātmārthatvena hi preyān viśhayo na svataḥ priyaḥ
| |
| svata eva hi sarveśhām ātmā priyatamo yataḥ
| |
| tata ātmā sadānando nāsya duḥkhaṁ kadācana. 106
| |
| | |
| yat suśhuptau nirviśhaya ātmānandonubhūyate
| |
| śrutiḥ pratyakśham aitihyam anumānaṁ ca jāgrati. 107
| |
| | |
| avyaktanāmnī parameśaśaktiḥ
| |
| anādyavidyā triguṇātmikā parā
| |
| kāry numeyā sudhiyaiva māyā
| |
| yayā jagat sarvam idaṁ prasūyate. 108
| |
| | |
| san nāpy asan nāpy ubhayātmikā no
| |
| bhinnāpy abhinnāpy ubhayātmikā no
| |
| sāṅgāpy anaṅgā hy ubhayātmikā no
| |
| mahādbhutānirvacanīyarūpā. 109
| |
| | |
| śuddhādvayabrahmavibhodhanāśyā
| |
| sarpabhramo rajjuvivekato yathā
| |
| rajastamaḥsattvam iti prasiddhā
| |
| guṇāstadīyāḥ prathitaiḥ svakāryaiḥ. 110
| |
| | |
| vikśhepaśaktī rajasaḥ kriyātmikā
| |
| yataḥ pravrittiḥ prasritā purāṇī
| |
| rāgādayosyāḥ prabhavanti nityaṁ
| |
| duḥkhādayo ye manaso vikārāḥ. 111
| |
| | |
| kāmaḥ krodho lobhadambhādy asūyā
| |
| ahaṁkārerśhyāmatsarādyās tu ghorāḥ
| |
| dharmā ete rājasāḥ pumpravrittiḥ
| |
| yasmād eśhā tadrajo bandhahetuḥ. 112
| |
| | |
| eśhāvritir nāma tamoguṇasya
| |
| śaktir mayā vastvavabhāsatenyathā
| |
| saiśhā nidānaṁ puruśhasya saṁsriteḥ
| |
| vikśhepaśakteḥ pravaṇasya hetuḥ. 113
| |
| | |
| prajñāvān api paṇḍitopi caturopy atyantasūkśhmātmadrig
| |
| vyālīḍhas tamasā na vetti bahudhā saṁbodhitopi sphuṭam
| |
| bhrāntyāropitam eva sādhu kalayaty ālambate tadguṇān
| |
| hantāsau prabalā durantatamasaḥ śaktir mahatyāvritiḥ. 114
| |
| | |
| abhāvanā vā viparītabhāvanā
| |
| asaṁbhāvanā vipratipattir asyāḥ
| |
| saṁsargayuktaṁ na vimu�cati dhruvaṁ
| |
| vikśhepaśaktiḥ kśhapayaty ajasram. 115
| |
| | |
| ajñānamālasya jaḍatvanidrā
| |
| pramādam ūḍhatvamukhās tamoguṇāḥ
| |
| etaiḥ prayukto na hi vetti kiṁcit
| |
| nidrāluvat stambhavad eva tiśhṭhati. 116
| |
| | |
| sattvaṁ viśuddhaṁ jalavat tathāpi
| |
| tābhyāṁ militvā saraṇāya kalpate
| |
| yatrātmabimbaḥ pratibimbitaḥ san
| |
| prakāśayaty arka ivākhilaṁ jaḍam. 117
| |
| | |
| miśrasya sattvasya bhavanti dharmāḥ
| |
| tvam ānitādyā niyamā yamādyāḥ
| |
| śraddhā ca bhaktiś ca mumukśhatā ca
| |
| daivī ca sampattir asannivrittiḥ. 118
| |
| | |
| viśuddhasattvasya guṇāḥ prasādaḥ
| |
| svātmānubhūtiḥ paramā praśāntiḥ
| |
| triptiḥ praharśhaḥ paramātmaniśhṭhā
| |
| yayā sadānandarasaṁ samricchati. 119
| |
| | |
| avyaktam etat triguṇair niruktaṁ
| |
| tatkāraṇaṁ nāma śarīram ātmanaḥ
| |
| suśhuptir etasya vibhaktyavasthā
| |
| pralīnasarvendriyabuddhivrittiḥ. 120
| |
| | |
| sarvaprakārapramitipraśāntiḥ
| |
| bījātmanāvasthitir eva buddheḥ
| |
| suśhuptir etasya kila pratītiḥ
| |
| kiṁcin na vedmī ti jagatprasiddheḥ. 121
| |
| | |
| dehendriyaprāṇamanohamādayaḥ
| |
| sarve vikārā viśhayāḥ sukhādayaḥ
| |
| vyomādibhūtāny akhilaṁ na viśvaṁ
| |
| avyaktaparyantam idaṁ hy anātmā. 122
| |
| | |
| māyā māyākāryaṁ sarvaṁ mahadādidehaparyantam
| |
| asad idam anātmatattvaṁ viddhi tvaṁ marumarīcikākalpam. 123
| |
| | |
| atha te saṁpravakśhyāmi svarūpaṁ paramātmanaḥ
| |
| yadvijñāya naro bandhān muktaḥ kaivalyam aśnute. 124
| |
| | |
| asti kaścit svayaṁ nityam ahaṁpratyayalambanaḥ
| |
| avasthātrayasākśhī sanpa�cakośavilakśhaṇaḥ. 125
| |
| | |
| yo vijānāti sakalaṁ jāgratsvapnasuśhuptiśhu
| |
| buddhitadvrittisadbhāvam abhāvam aham ity ayam. 126
| |
| | |
| yaḥ paśyati svayaṁ sarvaṁ yaṁ na paśyati kaścana
| |
| yaś cetayati buddhyādi na tad yaṁ cetayaty ayam. 127
| |
| | |
| yena viśvam idaṁ vyāptaṁ yaṁ na vyāpnoti ki�cana
| |
| abhārūpam idaṁ sarvaṁ yaṁ bhāntyam anubhāty ayam. 128
| |
| | |
| yasya sannidhimātreṇa dehendriyamanodhiyaḥ
| |
| viśhayeśhu svakīyeśhu vartante preritā iva. 129
| |
| | |
| ahaṅkārādidehāntā viśhayāś ca sukhādayaḥ
| |
| vedyante ghaṭavad yena nityabodhasvarūpiṇā. 130
| |
| | |
| eśhontarātmā puruśhaḥ purāṇo
| |
| nirantarākhaṇḍasukhānubhūtiḥ
| |
| sadaikarūpaḥ pratibodhamātro
| |
| yeneśhitā vāgasavaś caranti. 131
| |
| | |
| atraiva sattvātmani dhīguhāyāṁ
| |
| avyākritākāśa uśatprakāśaḥ
| |
| ākāśa uccai ravivat prakāśate
| |
| svatejasā viśvam idaṁ prakāśayan. 132
| |
| | |
| jñātā manohaṁkritivikriyāṇāṁ
| |
| dehendriyaprāṇakritakriyāṇām
| |
| ayognivat tān anuvartamāno
| |
| na ceśhṭate no vikaroti ki�cana. 133
| |
| | |
| na jāyate no mriyate na vardhate
| |
| na kśhīyate no vikaroti nityaḥ
| |
| vilīyamānepi vapuśhy amuśhmin
| |
| na līyate kumbha ivāmbaraṁ svayam. 134
| |
| | |
| prakritivikritibhinnaḥ śuddhabodhasvabhāvaḥ
| |
| sadasad idam aśeśhaṁ bhāsayan nirviśeśhaḥ
| |
| vilasati paramātmā jāgradādiśhvavasthā
| |
| svaham aham iti sākśhāt sākśhirūpeṇa buddheḥ. 135
| |
| | |
| niyamitamanasāmuṁ tvaṁ svam ātmānam ātmany
| |
| ayam aham iti sākśhād viddhi buddhiprasādāt
| |
| janimaraṇataraṁgāpārasaṁsārasindhuṁ
| |
| pratara bhava kritārtho brahmarūpeṇa saṁsthaḥ. 136
| |
| | |
| atrānātmany aham iti matir bandha eśhosya puṁsaḥ
| |
| prāptojñānāj jananamaraṇakleśasaṁpātahetuḥ
| |
| yenaivāyaṁ vapur idam asatsatyam ity ātmabuddhyā
| |
| puśhyaty ukśhaty avati viśhayais tantubhiḥ kośakridvat. 137
| |
| | |
| atasmiṁstadbuddhiḥ prabhavati vimūḍhasya tamasā
| |
| vivekābhāvād vai sphurati bhujage rajjudhiśhaṇā
| |
| tatonarthavrāto nipatati samādātur adhikaḥ
| |
| tato yosadgrāhaḥ sa hi bhavati bandhaḥ śriṇu sakhe. 138
| |
| | |
| akhaṇḍanityādvayabodhaśaktyā
| |
| sphurantam ātmānam anantavaibhavam
| |
| samāvriṇoty āvritiśaktir eśhā
| |
| tamomayī rāhur ivārkabimbam. 139
| |
| | |
| tirobhūte svātmany amalataratejovati pumān
| |
| anātmānaṁ mohād aham iti śarīraṁ kalayati
| |
| tataḥ kāmakrodhaprabhritibhir amuṁ bandhanaguṇaiḥ
| |
| paraṁ vikśhepākhyā rajasa uruśaktir vyathayati. 140
| |
| | |
| mahāmohagrāhagrasanagalitātmāvagamano
| |
| dhiyo nānāvasthāṁ svayam abhinayaṁs tadguṇatayā
| |
| apāre saṁsare viśhayaviśhapūre jalanidhau
| |
| nimajyonmajyāyaṁ bhramati kumatiḥ kutsitagatiḥ. 141
| |
| | |
| bhānuprabhāsaṁ janitābhrapaṅktiḥ
| |
| bhānuṁ tirodhāya vijrimbhate yathā
| |
| ātmoditāhaṁkritir ātmatattvaṁ
| |
| tathā tirodhāya vijrimbhate svayam. 142
| |
| | |
| kavalitadinanārthe durdine sāndrameghaiḥ
| |
| vyathayati himajhaṁjhāvāyur ugro yathaitān
| |
| aviratatamasātmany āvrite mūḍhabuddhiṁ
| |
| kśhapayati bahuduḥkhais tīvravikśhepaśaktiḥ. 143
| |
| | |
| etābhyām eva śaktibhyāṁ bandhaḥ puṁsaḥ samāgataḥ
| |
| yābhyāṁ vimohito dehaṁ matvātmānaṁ bhramaty ayam. 144
| |
| | |
| bījaṁ saṁsritibhūmijasya tu tamo dehātmadhīr aṅkuro
| |
| rāgaḥ pallavam ambu karma tu vapuḥ skandhosavaḥ śākhikāḥ
| |
| agrāṇīndriyasaṁhatiś ca viśhayāḥ puśhpāṇi duḥkhaṁ phalaṁ
| |
| nānākarmasamudbhavaṁ bahuvidhaṁ bhoktātra jīvaḥ khagaḥ. 145
| |
| | |
| ajñānamūloyam anātmabandho
| |
| naisargikonādir ananta īritaḥ
| |
| janmāpyayavyādhijarādiduḥkha
| |
| pravāhapātaṁ janayaty amuśhya. 146
| |
| | |
| nāstrair na śastrair anilena vahninā
| |
| chettuṁ na śakyo na ca karmakoṭibhiḥ
| |
| vivekavijñānamahāsinā vinā
| |
| dhātuḥ prasādena śitena ma�junā. 147
| |
| | |
| śrutipramāṇaikamateḥ svadharma
| |
| niśhṭhā tayaivātmaviśuddhir asya
| |
| viśuddhabuddheḥ paramātmavedanaṁ
| |
| tenaiva saṁsārasamūlanāśaḥ. 148
| |
| | |
| kośair annamayād yaiḥ pa�cabhir ātmā na saṁvrito bhāti
| |
| nijaśaktisamutpannaiḥ śaivālapaṭalair ivāmbu vāpīstham. 149
| |
| | |
| tac chaivālāpanaye samyak salilaṁ pratīyate śuddham
| |
| triśhṇāsantāpaharaṁ sadyaḥ saukhyapradaṁ paraṁ puṁsaḥ. 150
| |
| | |
| pa�cānām api kośānām apavāde vibhāty ayaṁ śuddhaḥ
| |
| nityānandaikarasaḥ pratyagrūpaḥ paraḥ svayaṁ jyotiḥ. 151
| |
| | |
| ātmānātmavivekaḥ kartavyo bandhamuktaye viduśhā
| |
| tenaivānandī bhavati svaṁ vijñāya saccidānandam. 152
| |
| | |
| mu�jādiśhīkām iva driśyavargāt
| |
| pratya�cam ātmānam asaṅgam akriyam
| |
| vivicya tatra pravilāpya sarvaṁ
| |
| tad ātmanā tiśhṭhati yaḥ sa muktaḥ. 153
| |
| | |
| dehoyam annabhavanonnamayas tu kośaḥ
| |
| cānnena jīvati vinaśyati tadvihīnaḥ
| |
| tvakcarmamāṁsarudhirāsthipurīśharāśiḥ
| |
| nāyaṁ svayaṁ bhavitum arhati nityaśuddhaḥ. 154
| |
| | |
| pūrvaṁ janer adhimriter api nāyam asti
| |
| jātakśhaṇaḥ kśhaṇaguṇoniyatasvabhāvaḥ
| |
| naiko jaḍaś ca ghaṭavat paridriśyamānaḥ
| |
| svātmā kathaṁ bhavati bhāvavikāravettā. 155
| |
| | |
| pāṇipādādimāndeho nātmā vyaṅgepi jīvanāt
| |
| tattacchakter anāśāc ca na niyamyo niyāmakaḥ. 156
| |
| | |
| dehataddharmatatkarmatadavasthādisākśhiṇaḥ
| |
| sata eva svataḥ siddhaṁ tadvailakśhaṇyam ātmanaḥ. 157
| |
| | |
| śalyarāśir māṁsalipto malapūrṇotikaśmalaḥ
| |
| kathaṁ bhaved ayaṁ vettā svayam etad vilakśhaṇaḥ. 158
| |
| | |
| tvaṅmāṁsamedosthipurīśharāśāv
| |
| ahaṁ matiṁ mūḍhajanaḥ karoti
| |
| vilakśhaṇaṁ vetti vicāraśīlo
| |
| nijasvarūpaṁ paramārthabhūtam. 159
| |
| | |
| dehoham ity eva jaḍasya buddhiḥ
| |
| dehe ca jīve viduśhas tv ahaṁdhīḥ
| |
| vivekavijñānavato mahātmano
| |
| brahmāham ity eva matiḥ sadātmani. 160
| |
| | |
| atrātmabuddhiṁ tyaja mūḍhabuddhe
| |
| tvaṅmāṁsamedosthipurīśharāśau
| |
| sarvātmani brahmaṇi nirvikalpe
| |
| kuruśhva śāntiṁ paramāṁ bhajasva. 161
| |
| | |
| dehendriyādāv asati bhramoditāṁ
| |
| vidvān ahaṁ tāṁ na jahāti yāvat
| |
| tāvan na tasyāsti vimuktivārtāpy
| |
| astv eśha vedāntanayāntadarśī. 162
| |
| | |
| chāyāśarīre pratibimbagātre
| |
| yat svapnadehe hridi kalpitāṅge
| |
| yathātmabuddhis tava nāsti kācij
| |
| jīvaccharīre ca tathaiva māstu. 163
| |
| | |
| dehātmadhīr eva nriṇām asaddhiyāṁ
| |
| janmādiduḥkhaprabhavasya bījam
| |
| yatas tatas tvaṁ jahi tāṁ prayatnāt
| |
| tyakte tu citte na punar bhavāśā. 164
| |
| | |
| karmendriyaiḥ pa�cabhir a�citoyaṁ
| |
| prāṇo bhavet prāṇamayas tu kośaḥ.
| |
| yenātmavān annamayonupūrṇaḥ
| |
| pravartatesau sakalakriyāsu. 165
| |
| | |
| naivātmāpi prāṇamayo vāyuvikāro
| |
| gantāgantā vāyuvad antarbahireśhaḥ
| |
| yasmāt ki�cit kvāpi na vettīśhṭam aniśhṭaṁ
| |
| svaṁ vānyaṁ vā ki�cana nityaṁ paratantraḥ. 166
| |
| | |
| jñānendriyāṇi ca manaś ca manomayaḥ syāt
| |
| kośo mamāham iti vastuvikalpahetuḥ
| |
| saṁjñādibhedakalanākalito balīyāṁs
| |
| tatpūrvakośam abhipūrya vijrimbhate yaḥ. 167
| |
| | |
| pa�cendriyaiḥ pa�cabhir eva hotribhiḥ
| |
| pracīyamāno viśhayājyadhārayā
| |
| jājvalyamāno bahuvāsanendhanaiḥ
| |
| manomayāgnir dahati prapa�cam. 168
| |
| | |
| na hy asty avidyā manasotiriktā
| |
| mano hy avidyā bhavabandhahetuḥ
| |
| tasmin vinaśhṭe sakalaṁ vinaśhṭaṁ
| |
| vijrimbhitesmin sakalaṁ vijrimbhate. 169
| |
| | |
| svapnerthaśūnye srijati svaśaktyā
| |
| bhoktrādiviśvaṁ mana eva sarvam
| |
| tathaiva jāgraty api no viśeśhaḥ
| |
| tat sarvam etan manaso vijrimbhaṇam. 170
| |
| | |
| suśhuptikāle manasi pralīne
| |
| naivāsti ki�cit sakalaprasiddheḥ
| |
| ato manaḥkalpit eva puṁsaḥ
| |
| saṁsāra etasya na vastutosti. 171
| |
| | |
| vāyunānīyate medhaḥ punas tenaiva nīyate
| |
| manasā kalpyate bandho mokśhas tenaiva kalpyate. 172
| |
| | |
| dehādisarvaviśhaye parikalpya rāgaṁ
| |
| badhnāti tena puruśhaṁ paśuvad guṇena
| |
| vairasya matra viśhavat suvidhāya paścād
| |
| | |
| tasmān manaḥ kāraṇam asya jantoḥ
| |
| bandhasya mokśhasya ca vā vidhāne
| |
| bandhasya hetur malinaṁ rajoguṇaiḥ
| |
| mokśhasya śuddhaṁ virajastamaskam. 174
| |
| | |
| vivekavairāgyaguṇātirekāc
| |
| chuddhatvam āsādya mano vimuktyai
| |
| bhavatyato buddhimato mumukśhoḥ
| |
| tābhyāṁ driḍhābhyāṁ bhavitavyam agre. 175
| |
| | |
| mano nāma mahāvyāghro viśhayāraṇyabhūmiśhu
| |
| caraty atra na gacchantu sādhavo ye mumukśhavaḥ. 176
| |
| | |
| manaḥ prasūte viśhayān aśeśhān
| |
| sthūlātmanā sūkśhmatayā ca bhoktuḥ
| |
| śarīravarṇāśramajātibhedān
| |
| guṇakriyāhetuphalāni nityam. 177
| |
| | |
| asaṁgacidrūpam amuṁ vimohya
| |
| dehendriyaprāṇaguṇair nibaddhya
| |
| ahaṁmameti bhramayaty ajasraṁ
| |
| manaḥ svakrityeśhu phalopabhuktiśhu. 178
| |
| | |
| adhyāsadośhāt puruśhasya saṁsritiḥ
| |
| adhyāsabandhas tv amunaiva kalpitaḥ
| |
| rajastamodośhavatovivekino
| |
| janmādiduḥkhasya nidānam etat. 179
| |
| | |
| ataḥ prāhur manovidyāṁ paṇḍitās tattvadarśinaḥ
| |
| yenaiva bhrāmyate viśvaṁ vāyunevābhramaṇḍalam. 180
| |
| | |
| tanmanaḥśodhanaṁ kāryaṁ prayatnena mumukśhuṇā
| |
| viśuddhe sati caitasmin muktiḥ karaphalāyate. 181
| |
| | |
| mokśhaikasaktyā viśhayeśhu rāgaṁ
| |
| nirmūlya saṁnyasya ca sarvakarma
| |
| sacchaddhayā yaḥ śravaṇādiniśhṭho
| |
| rajaḥsvabhāvaṁ sa dhunoti buddheḥ. 182
| |
| | |
| manomayo nāpi bhavet parātmā
| |
| hy ādyantavattvāt pariṇāmibhāvāt
| |
| duḥkhātmakatvād viśhayatvahetoḥ
| |
| draśhṭā hi driśyātmatayā na driśhṭaḥ. 183
| |
| | |
| buddhir buddhīndriyaiḥ sārdhaṁ savrittiḥ kartrilakśhaṇaḥ
| |
| vijñānamayakośaḥ syāt puṁsaḥ saṁsārakāraṇam. 184
| |
| | |
| anuvrajac citpratibimbaśaktiḥ
| |
| vijñānasaṁjñaḥ prakriter vikāraḥ
| |
| jñānakriyāvān aham ity ajasraṁ
| |
| dehendriyādiśhv abhimanyate bhriśam. 185
| |
| | |
| anādikāloyam ahaṁsvabhāvo
| |
| jīvaḥ samastavyavahāravoḍhā
| |
| karoti karmāṇy api pūrvavāsanaḥ
| |
| puṇyāny apuṇyāni ca tatphalāni. 186
| |
| | |
| bhuṅkte vicitrāsv api yoniśhu vrajan
| |
| nāyāti niryāty adha ūrdhvam eśhaḥ
| |
| asyaiva vijñānamayasya jāgrat
| |
| svapnādyavasthāḥ sukhaduḥkhabhogaḥ. 187
| |
| | |
| dehādiniśhṭhāśramadharmakarma
| |
| guṇābhimānaḥ satataṁ mameti
| |
| vijñānakośoyam atiprakāśaḥ
| |
| prakriśhṭasānnidhyavaśāt parātmanaḥ
| |
| ato bhavaty eśha upādhir asya
| |
| yad ātmadhīḥ saṁsarati bhrameṇa. 188
| |
| | |
| yoyaṁ vijñānamayaḥ prāṇeśhu hridi sphuraty ayaṁ jyotiḥ
| |
| kūṭasthaḥ sann ātmā kartā bhoktā bhavaty upādhisthaḥ. 189
| |
| | |
| svayaṁ paricchedam upetya buddheḥ
| |
| tādātmyadośheṇa paraṁ mriśhātmanaḥ
| |
| sarvātmakaḥ sann api vīkśhate svayaṁ
| |
| svataḥ prithaktvena mrido ghaṭān iva. 190
| |
| | |
| upādhisambandhavaśāt parātmā
| |
| hy upādhidharmānanubhāti tadguṇaḥ
| |
| ayovikārānavikārivahnivat
| |
| sadaikarūpopi paraḥ svabhāvāt. 191
| |
| | |
| śiśhya uvāca
| |
| bhrameṇāpy anyathā vāstu jīvabhāvaḥ parātmanaḥ
| |
| tadupādher anāditvān nānāder nāśa iśhyate. 192
| |
| | |
| atosya jīvabhāvopi nityā bhavati saṁsritiḥ
| |
| na nivarteta tanmokśhaḥ kathaṁ me śrīguro vada. 193
| |
| | |
| śrīgurur uvāca
| |
| samyak priśhṭaṁ tvayā vidvan sāvadhānena tac chriṇu
| |
| prāmāṇikī na bhavati bhrāntyā mohitakalpanā. 194
| |
| | |
| bhrāntiṁ vinā tv asaṅgasya niśhkriyasya nirākriteḥ
| |
| na ghaṭet ārthasambandho nabhaso nīlatādivat. 195
| |
| | |
| svasya draśhṭur nirguṇasyākriyasya
| |
| pratyagbodhānandarūpasya buddheḥ
| |
| bhrāntyā prāpto jīvabhāvo na satyo
| |
| mohāpāye nāsty avastusvabhāvāt. 196
| |
| | |
| yāvad bhrāntis tāvad evāsya sattā
| |
| mithyājñānoj jrimbhitasya pramādāt
| |
| rajjvāṁ sarpo bhrāntikālīna eva
| |
| | |
| anāditvam avidyāyāḥ kāryasyāpi tatheśhyate
| |
| utpannāyāṁ tu vidyāyām āvidyakamanādy api. 198
| |
| | |
| prabodhe svapnavat sarvaṁ sahamūlaṁ vinaśyati
| |
| anādy apīdaṁ no nityaṁ prāgabhāva iva sphuṭam. 199
| |
| | |
| anāder api vidhvaṁsaḥ prāgabhāvasya vīkśhitaḥ
| |
| yadbuddhyupādhisambandhāt parikalpitam ātmani. 200
| |
| | |
| jīvatvaṁ na tatonyas tu svarūpeṇa vilakśhaṇaḥ
| |
| sambandhas tv ātmano buddhyā mithyājñānapuraḥsaraḥ. 201
| |
| | |
| vinivrittir bhavet tasya samyag jñānena nānyathā
| |
| brahmātmaikatvavijñānaṁ samyag jñānaṁ śruter matam. 202
| |
| | |
| tadātmānātmanoḥ samyag vivekenaiva sidhyati
| |
| tato vivekaḥ kartavyaḥ pratyag ātmasadātmanoḥ. 203
| |
| | |
| jalaṁ paṁkavad atyantaṁ paṁkāpāye jalaṁ sphuṭam
| |
| yathā bhāti tathātmāpi dośhābhāve sphuṭaprabhaḥ. 204
| |
| | |
| asannivrittau tu sadātmanā sphuṭaṁ
| |
| pratītir etasya bhavet pratīcaḥ
| |
| tato nirāsaḥ karaṇīya eva
| |
| sadātmanaḥ sādhvahamādivastunaḥ. 205
| |
| | |
| ato nāyaṁ parātmā syād vijñānamayaśabdabhāk
| |
| vikāritvāj jaḍatvāc ca paricchinnatvahetutaḥ
| |
| driśyatvād vyabhicāritvān nānityo nitya iśhyate. 206
| |
| | |
| ānandapratibimbacumbitatanur vrittis tamojrimbhitā
| |
| syād ānandamayaḥ priyādiguṇakaḥ sveśhṭārthalābhodayaḥ
| |
| puṇyasyānubhave vibhāti kritināmānandarūpaḥ svayaṁ
| |
| sarvo nandati yatra sādhu tanubhrinmātraḥ prayatnaṁ vinā. 207
| |
| | |
| ānandamayakośasya suśhuptau sphūrtir utkaṭā
| |
| svapnajāgarayor īśhad iśhṭasaṁdarśanā vinā. 208
| |
| | |
| naivāyam ānandamayaḥ parātmā
| |
| sopādhikatvāt prakriter vikārāt
| |
| kāryatvahetoḥ sukritakriyāyā
| |
| vikārasaṁghātasamāhitatvāt. 209
| |
| | |
| pa�cānām api kośānāṁ niśhedhe yuktitaḥ śruteḥ
| |
| tanniśhedhāvadhi sākśhī bodharūpovaśiśhyate. 210
| |
| | |
| yoyam ātmā svayaṁjyotiḥ pa�cakośavilakśhaṇaḥ
| |
| avasthātrayasākśhī sannirvikāro nira�janaḥ
| |
| sadānandaḥ sa vijñeyaḥ svātmatvena vipaścitā. 211
| |
| | |
| śiśhya uvāca
| |
| mithyātvena niśhiddheśhu kośeśhv eteśhu pa�casu
| |
| sarvābhāvaṁ vinā ki�cin na paśyāmy atra he guro
| |
| vijñeyaṁ kimu vastv asti svātmanātmavipaścitā. 212
| |
| | |
| śrīgurur uvāca
| |
| satyamuktaṁ tvayā vidan nipuṇosi vicāraṇe
| |
| ahamādivikārās te tadabhāvoyam apy anu. 213
| |
| | |
| sarve yenānubhūyante yaḥ svayaṁ nānubhūyate
| |
| tam ātmānaṁ veditāraṁ viddi buddhyā susūkśhmayā. 214
| |
| | |
| tatsākśhikaṁ bhavet tattad yadyad yenānubhūyate
| |
| kasyāpy ananubhūtārthe sākśhitvaṁ nopayujyate. 215
| |
| | |
| asau svasākśhiko bhāvo yataḥ svenānubhūyate
| |
| ataḥ paraṁ svayaṁ sākśhāt pratyagātmā na cetaraḥ. 216
| |
| | |
| jāgrat svapnasuśhuptiśhu sphuṭataraṁ yosau samujjrimbhate
| |
| pratyagrūpatayā sadāham aham ity antaḥ sphuran naikadhā
| |
| nānākāravikārabhāgina imān paśyann ahaṁdhīmukhān
| |
| nityānandacidātmanā sphurati taṁ viddhi svam etaṁ hridi. 217
| |
| | |
| ghaṭodake bimbitamarkabimbam
| |
| ālokya mūḍho ravim eva manyate
| |
| tathā cidābhāsam upādhisaṁsthaṁ
| |
| bhrāntyāham ity eva jaḍobhimanyate. 218
| |
| | |
| ghaṭaṁ jalaṁ tadgatamarkabimbaṁ
| |
| vihāya sarvaṁ vinirīkśhyaterkaḥ
| |
| taṭastha etat tritayāvabhāsakaḥ
| |
| svayaṁprakāśo viduśhā yathā tathā. 219
| |
| | |
| dehaṁ dhiyaṁ citpratibimbam evaṁ
| |
| visrijya buddhau nihitaṁ guhāyām
| |
| draśhṭāram ātmānam akhaṇḍabodhaṁ
| |
| sarvaprakāśaṁ sadasadvilakśhaṇam. 220
| |
| | |
| nityaṁ vibhuṁ sarvagataṁ susūkśhmaṁ
| |
| antarbahiḥśūnyam ananyam ātmanaḥ
| |
| vijñāya samyaṅ nijarūpam etat
| |
| pumān vipāpmā virajo vimrityuḥ. 221
| |
| | |
| viśoka ānandaghano vipaścit
| |
| svayaṁ kutaścin na bibheti kaścit
| |
| nānyosti panthā bhavabandhamukteḥ
| |
| vinā svatattvāvagamaṁ mumukśhoḥ. 222
| |
| | |
| brahmābhinnatvavijñānaṁ bhavamokśhasya kāraṇam
| |
| yenādvitīyam ānandaṁ brahma sampadyate budhaiḥ. 223
| |
| | |
| brahmabhūtas tu saṁsrityai vidvān nāvartate punaḥ
| |
| vijñātavyam ataḥ samyagbrahmābhinnatvam ātmanaḥ. 224
| |
| | |
| satyaṁ jñānam anantaṁ brahma viśuddhaṁ paraṁ svataḥ siddham
| |
| nityānandaikarasaṁ pratyagabhinnaṁ nirantaraṁ jayati. 225
| |
| | |
| sad idaṁ paramādvaitaṁ svasmād anyasya vastunobhāvāt
| |
| na hy anyad asti ki�cit samyak paramārthatattvabodhadaśāyām. 226
| |
| | |
| yad idaṁ sakalaṁ viśvaṁ nānārūpaṁ pratītam ajñānāt
| |
| tat sarvaṁ brahmaiva pratyastāśeśhabhāvanādośham. 227
| |
| | |
| mritkāryabhūtopi mrido na bhinnaḥ
| |
| kumbhosti sarvatra tu mritsvarūpāt
| |
| na kumbharūpaṁ prithag asti kumbhaḥ
| |
| kuto mriśhā kalpitanāmamātraḥ. 228
| |
| | |
| kenāpi mridbhinnatayā svarūpaṁ
| |
| ghaṭasya saṁdarśayituṁ na śakyate
| |
| ato ghaṭaḥ kalpita eva mohāt
| |
| mrideva satyaṁ paramārthabhūtam. 229
| |
| | |
| sadbrahmakāryaṁ sakalaṁ sad evaṁ
| |
| tanmātram etan na tatonyad asti
| |
| astīti yo vakti na tasya moho
| |
| vinirgato nidritavat prajalpaḥ. 230
| |
| | |
| brahmaivedaṁ viśvam ity eva vāṇī
| |
| śrautī brūtetharvaniśhṭhā variśhṭhā
| |
| tasmād etad brahmamātraṁ hi viśvaṁ
| |
| nādhiśhṭhānād bhinnatāropitasya. 231
| |
| | |
| satyaṁ yadi syāj jagad etad ātmano
| |
| na tattvahānir nigamāpramāṇatā
| |
| asaty avāditvam apīśituḥ syād
| |
| naitat trayaṁ sādhu hitaṁ mahātmanām. 232
| |
| | |
| īśvaro vastutattvajño na cāhaṁ teśhv avasthitaḥ
| |
| na ca matsthāni bhūtānīty evam eva vyacīklripat. 233
| |
| | |
| yadi satyaṁ bhaved viśvaṁ suśhuptām upalabhyatām
| |
| yan nopalabhyate ki�cid atosatsvapnavan mriśhā. 234
| |
| | |
| ataḥ prithaṅ nāsti jagat parātmanaḥ
| |
| prithak pratītis tu mriśhā guṇādivat
| |
| āropitasyāsti kim arthavattā
| |
| dhiśhṭhānam ābhāti tathā bhrameṇa. 235
| |
| | |
| bhrāntasya yadyad bhramataḥ pratītaṁ
| |
| brāhmaiva tattad rajataṁ hi śuktiḥ
| |
| idaṁ tayā brahma sadaiva rūpyate
| |
| tv āropitaṁ brahmaṇi nāmamātram. 236
| |
| | |
| ataḥ paraṁ brahma sadadvitīyaṁ
| |
| viśuddhavijñānaghanaṁ nira�janam
| |
| prāśāntam ādyantavihīnam akriyaṁ
| |
| nirantarānandarasasvarūpam. 237
| |
| | |
| nirastamāyākritasarvabhedaṁ
| |
| nityaṁ sukhaṁ niśhkalam aprameyam
| |
| arūpam avyaktam anākhyam avyayaṁ
| |
| jyotiḥ svayaṁ ki�cid idaṁ cakāsti. 238
| |
| | |
| jñātrijñeyajñānaśūnyam anantaṁ nirvikalpakam
| |
| kevalākhaṇḍacinmātraṁ paraṁ tattvaṁ vidur budhāḥ. 239
| |
| | |
| aheyam anupādeyaṁ manovācām agocaram
| |
| aprameyam anādyantaṁ brahma pūrṇam ahaṁ mahaḥ. 240
| |
| | |
| tattvaṁ padābhyām abhidhīyamānayoḥ
| |
| brahmātmanoḥ śodhitayor yadīttham
| |
| śrutyā tayos tattvam asīti samyag
| |
| ekatvam eva pratipādyate muhuḥ. 241
| |
| | |
| ekyaṁ tayor lakśhitayor na vācyayoḥ
| |
| nigadyatenyonyaviruddhadharmiṇoḥ
| |
| khadyotabhānvor iva rājabhrityayoḥ
| |
| kūpāmburāśyoḥ paramāṇumervoḥ. 242
| |
| | |
| tayor virodhoyam upādhikalpito
| |
| na vāstavaḥ kaścid upādhir eśhaḥ
| |
| īśasya māyā mahadādikāraṇaṁ
| |
| jīvasya kāryaṁ śriṇu pa�cakośam. 243
| |
| | |
| etāv upādhī parajīvayos tayoḥ
| |
| samyaṅnirāse na paro na jīvaḥ
| |
| rājyaṁ narendrasya bhaṭasya kheṭakḥ
| |
| tayor apohe na bhaṭo na rājā. 244
| |
| | |
| athāta ādeśa iti śrutiḥ svayaṁ
| |
| niśhedhati brahmaṇi kalpitaṁ dvayam
| |
| śrutipramāṇānugrihītabodhāt
| |
| tayor nirāsaḥ karaṇīya eva. 245
| |
| | |
| nedaṁ nedaṁ kalpitatvān na satyaṁ
| |
| rajjudriśhṭavyālavat svapnavac ca
| |
| itthaṁ driśyaṁ sādhuyuktyā vyapohya
| |
| jñeyaḥ paścād ekabhāvastayor yaḥ. 246
| |
| | |
| tatas tu tau lakśhaṇayā sulakśhyau
| |
| tayor akhaṇḍaikarasatvasiddhaye
| |
| nālaṁ jahatyā na tathājahatyā
| |
| kin tūbhayārthātmikayaiva bhāvyam. 247
| |
| | |
| sa devadattoyam itīha caikatā
| |
| viruddhadharmāṁśam apāsya kathyate
| |
| yathā tathā tattvam asītivākye
| |
| viruddhadharmān ubhayatra hitvā. 248
| |
| | |
| saṁlakśhya cinmātratayā sadātmanoḥ
| |
| akhaṇḍabhāvaḥ paricīyate budhaiḥ
| |
| evaṁ mahāvākyaśatena kathyate
| |
| brahmātmanor aikyam akhaṇḍabhāvaḥ. 249
| |
| | |
| asthūlam ity etad asannirasya
| |
| siddhaṁ svato vyomavad apratarkyam
| |
| ato mriśhāmātram idaṁ pratītaṁ
| |
| jahīhi yat svātmatayā grihītam
| |
| brahmāham ity eva viśuddhabuddhyā
| |
| viddhi svam ātmānam akhaṇḍabodham. 250
| |
| | |
| mritkāryaṁ sakalaṁ ghaṭādi satataṁ mrinmātram evāhitaṁ
| |
| tadvat sajjanitaṁ sadātmakam idaṁ sanmātram evākhilam
| |
| yasmān nāsti sataḥ paraṁ kim api tatsatyaṁ sa ātmā svayaṁ
| |
| tasmāt tat tvam asi praśāntam amalaṁ brahmādvayaṁ yatparam. 251
| |
| | |
| nidrākalpitadeśakālaviśhayajñātrādi sarvaṁ yathā
| |
| mithyā tadvad ihāpi jāgrati jagatsvājñānakāryatvataḥ
| |
| yasmād evam idaṁ śarīrakaraṇaprāṇāhamādy apy asat
| |
| tasmāt tat tvam asi praśāntam amalaṁ brahmādvayaṁ yatparam. 252
| |
| | |
| yatra bhrāntyā kalpita tad viveke
| |
| tattanmātraṁ naiva tasmād vibhinnam
| |
| svapne naśhṭaṁ svapnaviśvaṁ vicitraṁ
| |
| svasmādbhinnaṁ kin nu driśhṭaṁ prabodhe. 253
| |
| | |
| jātinītikulagotradūragaṁ
| |
| nāmarūpaguṇadośhavarjitam
| |
| deśakālaviśhayātivarti yad
| |
| brahma tat tvam asi bhāvayātmani. 254
| |
| | |
| yatparaṁ sakalavāgagocaraṁ
| |
| gocaraṁ vimalabodhacakśhuśhaḥ
| |
| śuddhacidghanam anādi vastu yad
| |
| brahma tat tvam asi bhāvayātmani. 255
| |
| | |
| śhaḍbhir ūrmibhir ayogi yogihrid
| |
| bhāvitaṁ na karaṇair vibhāvitam
| |
| buddhyavedyamanavad yam asti yad
| |
| | |
| bhrāntikalpitajagat kalāśrayaṁ
| |
| svāśrayaṁ ca sadasadvilakśhaṇam
| |
| niśhkalaṁ nirupamānavaddhi yad
| |
| brahma tat tvam asi bhāvayātmani. 257
| |
| | |
| janmavriddhipariṇatyapakśhaya
| |
| vyādhināśanavihīnam avyayam
| |
| viśvasriśhṭyav avighātakāraṇaṁ
| |
| brahma tat tvam asi bhāvayātmani. 258
| |
| | |
| astabhedam anapāstalakśhaṇaṁ
| |
| nistaraṅgajalarāśiniścalam
| |
| nityam uktam avibhaktamūrti yad
| |
| brahma tat tvam asi bhāvayātmani. 259
| |
| | |
| ekam eva sad anekakāraṇaṁ
| |
| kāraṇāntaranirāsyakāraṇam
| |
| kāryakāraṇavilakśhaṇaṁ svayaṁ
| |
| brahma tat tvam asi bhāvayātmani. 260
| |
| | |
| nirvikalpakam analpam akśharaṁ
| |
| yat kśharākśharavilakśhaṇaṁ param
| |
| nityam avyayasukhaṁ nira�janaṁ
| |
| brahma tat tvam asi bhāvayātmani. 261
| |
| | |
| yad vibhāti sad anekadhā bhramāt
| |
| nāmarūpaguṇavikriyātmanā
| |
| hemavat svayam avikriyaṁ sadā
| |
| brahma tat tvam asi bhāvayātmani. 262
| |
| | |
| yac cakāsty anaparaṁ parātparaṁ
| |
| pratyagekarasam ātmalakśhaṇam
| |
| satyacitsukham anantam avyayaṁ
| |
| brahma tat tvam asi bhāvayātmani. 263
| |
| | |
| uktam artham imam ātmani svayaṁ
| |
| bhāvayet prathitayuktibhir dhiyā
| |
| saṁśayādirahitaṁ karāmbuvat
| |
| tena tattvanigamo bhaviśhyati. 264
| |
| | |
| sambodhamātraṁ pariśuddhatattvaṁ
| |
| vijñāya saṁghe nripavac ca sainye
| |
| tadāśrayaḥ svātmani sarvadā sthito
| |
| vilāpaya brahmaṇi viśvajātam. 265
| |
| | |
| buddhau guhāyāṁ sadasadvilakśhaṇaṁ
| |
| brahmāsti satyaṁ param advitīyam
| |
| tadātmanā yotra vased guhāyāṁ
| |
| punar na tasyāṅgaguhāpraveśaḥ. 266
| |
| | |
| jñāte vastuny api balavatī vāsanānādir eśhā
| |
| kartā bhoktāpy aham iti driḍhā yāsya saṁsārahetuḥ
| |
| pratyagdriśhṭyātmani nivasatā sāpaneyā prayatnāt
| |
| muktiṁ prāhus tad iha munayo vāsanātānavaṁ yat. 267
| |
| | |
| ahaṁ mameti yo bhāvo dehākśhādāv anātmani
| |
| adhyāsoyaṁ nirastavyo viduśhā svātmaniśhṭhayā. 268
| |
| | |
| jñātvā svaṁ pratyagātmānaṁ buddhitadvrittisākśhiṇam
| |
| soham ity eva sadvrittyānātmany ātmamatiṁ jahi. 269
| |
| | |
| lokānuvartanaṁ tyaktvā tyaktvā dehānuvartanam
| |
| śāstrānuvartanaṁ tyaktvā svādhyāsāpanayaṁ kuru. 270
| |
| | |
| lokavāsanayā jantoḥ śāstravāsanayāpi ca
| |
| dehavāsanayā jñānaṁ yathāvan naiva jāyate. 271
| |
| | |
| saṁsārakārāgrihamokśham icchoḥ
| |
| ayomayaṁ pādanibandhaśriṁkhalam
| |
| vadanti tajjñāḥ paṭu vāsanātrayaṁ
| |
| yosmād vimuktaḥ samupaiti muktim. 272
| |
| | |
| jalādisaṁsargavaśāt prabhūta
| |
| durgandhadhūtāgarudivyavāsanā
| |
| saṁgharśhaṇenaiva vibhāti samyag
| |
| vidhūyamāne sati bāhyagandhe. 273
| |
| | |
| antaḥśritānantadūrantavāsanā
| |
| dhūlīviliptā paramātmavāsanā
| |
| prajñātisaṁgharśhaṇato viśuddhā
| |
| pratīyate candanagandhavat sphuṭam. 274
| |
| | |
| anātmavāsanājālais tirobhūtātmavāsanā
| |
| nityātmaniśhṭhayā teśhāṁ nāśe bhāti svayaṁ sphuṭam. 275
| |
| | |
| yathā yathā pratyag avasthitaṁ manaḥ
| |
| tathā tathā mu�cati bāhyavāsanām
| |
| niḥśeśhamokśhe sati vāsanānāṁ
| |
| ātmānubhūtiḥ pratibandhaśūnyā. 276
| |
| | |
| svātmany eva sadā sthitvā mano naśyati yoginaḥ
| |
| vāsanānāṁ kśhayaś cātaḥ svādhyāsāpanayaṁ kuru. 277
| |
| | |
| tamo dvābhyāṁ rajaḥ sattvāt sattvaṁ śuddhena naśyati
| |
| tasmāt sattvam avaśhṭabhya svādhyāsāpanayaṁ kuru. 278
| |
| | |
| prārabdhaṁ puśhyati vapur iti niścitya niścalaḥ
| |
| dhairyam ālambya yatnena svādhyāsāpanayaṁ kuru. 279
| |
| | |
| nāhaṁ jīvaḥ paraṁ brahmety atad vyāvrittipūrvakam
| |
| vāsanāvegataḥ prāptasvādhyāsāpanayaṁ kuru. 280
| |
| | |
| śrutyā yuktyā svānubhūtyā jñātvā sārvātmyam ātmanaḥ
| |
| kvacid ābhāsataḥ prāptasvādhyāsāpanayaṁ kuru. 281
| |
| | |
| anādānavisargābhyāmīśhan nāsti kriyā muneḥ
| |
| tad ekaniśhṭhayā nityaṁ svādhyāsāpanayaṁ kuru. 282
| |
| | |
| tat tvam asyādivākyotthabrahmātmaikatvabodhataḥ
| |
| brahmaṇy ātmatvad ārḍhyāya svādhyāsāpanayaṁ kuru. 283
| |
| | |
| ahaṁbhāvasya dehesmin niḥśeśhavilayāvadhi
| |
| sāvadhānena yuktātmā svādhyāsāpanayaṁ kuru. 284
| |
| | |
| pratītir jīvajagatoḥ svapnavad bhāti yāvatā
| |
| tāvan nirantaraṁ vidvan svādhyāsāpanayaṁ kuru. 285
| |
| | |
| nidrāyā lokavārtāyāḥ śabdāder api vismriteḥ
| |
| kvacin nāvasaraṁ dattvā cintayātmānam ātmani. 286
| |
| | |
| mātāpitror malodbhūtaṁ malamāṁsamayaṁ vapuḥ
| |
| tyaktvā cāṇḍālavad dūraṁ brahmī bhūya kritī bhava. 287
| |
| | |
| ghaṭākāśaṁ mahākāśa ivātmānaṁ parātmani
| |
| vilāpyākhaṇḍabhāvena tūśhṇī bhava sadā mune. 288
| |
| | |
| svaprakāśam adhiśhṭhānaṁ svayaṁ bhūya sadātmanā
| |
| brahmāṇḍam api piṇḍāṇḍaṁ tyajyatāṁ malabhāṇḍavat. 289
| |
| | |
| cidātmani sadānande dehārūḍhām ahaṁdhiyam
| |
| niveśya liṅgam utsrijya kevalo bhava sarvadā. 290
| |
| | |
| yatraiśha jagadābhāso darpaṇāntaḥ puraṁ yathā
| |
| tad brahmāham iti jñātvā kritakrityo bhaviśhyasi. 291
| |
| | |
| yat satyabhūtaṁ nijarūpam ādyaṁ
| |
| cidadvayānandam arūpam akriyam
| |
| tad etya mithyāvapur utsrijeta
| |
| śailūśhavad veśham upāttam ātmanaḥ. 292
| |
| | |
| sarvātmanā driśyam idaṁ mriśhaiva
| |
| naivāham arthaḥ kśhaṇikatvadarśanāt
| |
| jānāmy ahaṁ sarvam iti pratītiḥ
| |
| kutoham ādeḥ kśhaṇikasya sidhyet. 293
| |
| | |
| ahaṁpadārthas tv ahamādisākśhī
| |
| nityaṁ suśhuptāv api bhāvadarśanāt
| |
| brūte hy ajo nitya iti śrutiḥ svayaṁ
| |
| tat pratyagātmā sadasadvilakśhaṇaḥ. 294
| |
| | |
| vikāriṇāṁ sarvavikāravettā
| |
| nityāvikāro bhavituṁ samarhati
| |
| manorathasvapnasuśhuptiśhu sphuṭaṁ
| |
| punaḥ punar driśhṭam asattvam etayoḥ. 295
| |
| | |
| atobhimānaṁ tyaja māṁsapiṇḍe
| |
| piṇḍābhimāniny api buddhikalpite
| |
| kālatrayābādhyam akhaṇḍabodhaṁ
| |
| jñātvā svam ātmānam upaihi śāntim. 296
| |
| | |
| tyajābhimānaṁ kulagotranāma
| |
| rūpāśrameśhv ārdraśav āśriteśhu
| |
| liṅgasya dharmān api kartritādiṁs
| |
| tyaktā bhavākhaṇḍasukhasvarūpaḥ. 297
| |
| | |
| santy anye pratibandhāḥ puṁsaḥ saṁsārahetavo driśhṭāḥ
| |
| teśhām evaṁ mūlaṁ prathamavikāro bhavaty ahaṁkāraḥ. 298
| |
| | |
| yāvat syāt svasya sambandhohaṁkāreṇa durātmanā
| |
| tāvan na leśam ātrāpi muktivārtā vilakśhaṇā. 299
| |
| | |
| ahaṁkāragrahān muktaḥ svarūpam upapadyate
| |
| candravad vimalaḥ pūrṇaḥ sadānandaḥ svayaṁprabhaḥ. 300
| |
| | |
| yo vā pure soham iti pratīto
| |
| buddhyā praklriptas tamasātimūḍhayā
| |
| tasyaiva niḥśeśhatayā vināśe
| |
| brahmātmabhāvaḥ pratibandhaśūnyaḥ. 301
| |
| | |
| brahmānandanidhir mahābalavatāhaṁkāraghorāhinā
| |
| saṁveśhṭy ātmani rakśhyate guṇamayaiś caṇḍes tribhir mastakaiḥ
| |
| vijñānākhyamahāsinā śrutimatā vicchidya śīrśhatrayaṁ
| |
| nirmūlyāhim imaṁ nidhiṁ sukhakaraṁ dhīronubhoktuṁ kśhamaḥ. 302
| |
| | |
| yāvad vā yat ki�cid viśhadośhasphūrtir asti ced dehe
| |
| katham ārogyāya bhavet tadvad ahantāpi yogino muktyai. 303
| |
| | |
| ahamotyantanivrittyā tatkritanānāvikalpasaṁhrityā
| |
| pratyaktattvavivekād idam aham asmīti vindate tattvam. 304
| |
| | |
| ahaṁkāre kartary aham iti matiṁ mu�ca sahasā
| |
| vikārātmany ātmapratiphalajuśhi svasthitimuśhi
| |
| yad adhyāsāt prāptā janimritijarāduḥkhabahulā
| |
| pratīcaś cinmūrtes tava sukhatanoḥ saṁsritir iyam. 305
| |
| | |
| sadaikarūpasya cidātmano vibhor
| |
| ānandamūrter anavadyakīrteḥ
| |
| naivānyathā kv āpy avikāriṇas te
| |
| vināham adhyāsam amuśhya saṁsritiḥ. 306
| |
| | |
| tasmād ahaṁkāram imaṁ svaśatruṁ
| |
| bhoktur gale kaṇṭakavat pratītam
| |
| vicchidya vijñānamahāsinā sphuṭaṁ
| |
| bhuṅkśhvātmasāmrājyasukhaṁ yatheśhṭam. 307
| |
| | |
| tatohamāder vinivartya vrittiṁ
| |
| saṁtyaktarāgaḥ paramārthalābhāt
| |
| tūśhṇīṁ samāssvātmasukhānubhūtyā
| |
| pūrṇātmanā brahmaṇi nirvikalpaḥ. 308
| |
| | |
| samūlakrittopi mahānahaṁ punar
| |
| vyullekhitaḥ syād yadi cetasā kśhaṇam
| |
| saṁjīvya vikśhepaśataṁ karoti
| |
| nabhas vatā prāvriśhi vārido yathā. 309
| |
| | |
| nigrihya śatror ahamovakāśaḥ
| |
| kvacin na deyo viśhayānucintayā
| |
| sa eva saṁjīvanahetur asya
| |
| prakśhīṇajambīrataror ivāmbu. 310
| |
| | |
| dehātmanā saṁsthita eva kāmī
| |
| vilakśhaṇaḥ kāmayitā kathaṁ syāt
| |
| atorthasandhānaparatvam eva
| |
| bhedaprasaktyā bhavabandhahetuḥ. 311
| |
| | |
| kāryapravardhanād bījapravriddhiḥ paridriśyate
| |
| kāryanāśādbījanāśas tasmāt kāryaṁ nirodhayet. 312
| |
| | |
| vāsanāvriddhitaḥ kāryaṁ kāryavriddhyā ca vāsanā
| |
| vardhate sarvathā puṁsaḥ saṁsāro na nivartate. 313
| |
| | |
| saṁsārabandhavicchittyaitad dvayaṁ pradahed yatiḥ
| |
| vāsanāvriddhir etābhyāṁ cintayā kriyayā bahiḥ. 314
| |
| | |
| tābhyāṁ pravardhamānā sā sūte saṁsritim ātmanaḥ
| |
| trayāṇāṁ ca kśhayopāyaḥ sarvāvasthāsu sarvadā. 315
| |
| | |
| sarvatra sarvataḥ sarvabrahmamātrāvalokanaiḥ
| |
| sadbhāvavāsanād ārḍhyāt tat trayaṁ layam aśnute. 316
| |
| | |
| kriyānāśe bhavec cintānāśosmād vāsanākśhayaḥ
| |
| vāsanāprakśhayo mokśhaḥ sā jīvanmuktir iśhyate. 317
| |
| | |
| sadvāsanāsphūrtivijrimbhaṇe sati
| |
| hy asau vilīnāpy ahamādivāsanā
| |
| atiprakriśhṭāpy aruṇaprabhāyāṁ
| |
| vilīyate sādhu yathā tamisrā. 318
| |
| | |
| tamas tamaḥkāryam anarthajālaṁ
| |
| na driśyate saty udite dineśe
| |
| tathādvayānandarasānubhūtau
| |
| naivāsti bandho na ca duḥkhagandhaḥ. 319
| |
| | |
| driśyaṁ pratītaṁ pravilāpayan san
| |
| sanmātram ānandaghanaṁ vibhāvayan
| |
| samāhitaḥ san bahirantaraṁ vā
| |
| kālaṁ nayethāḥ sati karmabandhe. 320
| |
| | |
| pramādo brahmaniśhṭhāyāṁ na kartavyaḥ kadācana
| |
| pramādo mrityur ity āha bhagavān brahmaṇaḥ sutaḥ. 321
| |
| | |
| na pramādād anarthonyo jñāninaḥ svasvarūpataḥ
| |
| tato mohas tatohaṁdhīs tato bandhas tato vyathā. 322
| |
| | |
| viśhayābhimukhaṁ driśhṭvā vidvāṁsam api vismritiḥ
| |
| vikśhepayati dhīdośhair yośhā jāram iva priyam. 323
| |
| | |
| yathā pakriśhṭaṁ śaivālaṁ kśhaṇamātraṁ na tiśhṭhati
| |
| āvriṇoti tathā māyā prājñaṁ vāpi parāṅmukham. 324
| |
| | |
| lakśhyacyutaṁ ced yadi cittam īśhad
| |
| bahirmukhaṁ san nipatet tatas tataḥ
| |
| pramādataḥ pracyutakelikandukaḥ
| |
| sopānapaṅktau patito yathā tathā. 325
| |
| | |
| viśhayeśhv āviśaccetaḥ saṁkalpayati tadguṇān
| |
| samyak saṁkalpanāt kāmaḥ kāmāt puṁsaḥ pravartanam. 326
| |
| | |
| ataḥ pramādān na parosti mrityuḥ
| |
| vivekino brahmavidaḥ samādhau
| |
| samāhitaḥ siddhim upaiti samyak
| |
| samāhitātmā bhava sāvadhānaḥ. 327
| |
| | |
| tataḥ svarūpavibhraṁśo vibhraśhṭas tu pataty adhaḥ
| |
| patitasya vinā nāśaṁ punar nāroha īkśhyate. 328
| |
| | |
| saṁkalpaṁ varjayet tasmāt sarvānarthasya kāraṇam
| |
| jīvato yasya kaivalyaṁ videhe sa ca kevalaḥ
| |
| yat ki�cit paśyato bhedaṁ bhayaṁ brūte yajuḥ śrutiḥ. 329
| |
| | |
| yadā kadā vāpi vipaścid eśha
| |
| brahmaṇy anantepy aṇumātrabhedam
| |
| paśyaty athāmuśhya bhayaṁ tadaiva
| |
| yad vīkśhitaṁ bhinnatayā pramādāt. 330
| |
| | |
| śrutismritinyāyaśatair niśhiddhe
| |
| driśyetra yaḥ svātmamatiṁ karoti
| |
| upaiti duḥkhopari duḥkhajātaṁ
| |
| niśhiddhakartā sa malimluco yathā. 331
| |
| | |
| satyābhisaṁdhānarato vimukto
| |
| mahattvam ātmīyam upaiti nityam
| |
| mithyābhisandhānaratas tu naśyed
| |
| driśhṭaṁ tad etad yad acauracaurayoḥ. 332
| |
| | |
| yatir asadanusandhiṁ bandhahetuṁ vihāya
| |
| svayam ayam aham asmīty ātmadriśhṭyaiva tiśhṭhet
| |
| sukhayati nanu niśhṭhā brahmaṇi svānubhūtyā
| |
| harati param avidyākāryaduḥkhaṁ pratītam. 333
| |
| | |
| bāhyānusandhiḥ parivardhayet phalaṁ
| |
| durvāsanām eva tatas tatodhikām
| |
| jñātvā vivekaiḥ parihritya bāhyaṁ
| |
| svātmānusandhiṁ vidadhīta nityam. 334
| |
| | |
| bāhye niruddhe manasaḥ prasannatā
| |
| manaḥprasāde paramātmadarśanam
| |
| tasmin sudriśhṭe bhavabandhanāśo
| |
| bahirnirodhaḥ padavī vimukteḥ. 335
| |
| | |
| kaḥ paṇḍitaḥ san sadasadvivekī
| |
| śrutipramāṇaḥ paramārthadarśī
| |
| jānan hi kuryād asatovalambaṁ
| |
| svapātahetoḥ śiśuvan mumukśhuḥ. 336
| |
| | |
| dehādisaṁsaktimato na muktiḥ
| |
| muktasya dehādyabhimaty abhāvaḥ
| |
| suptasya no jāgaraṇaṁ na jāgrataḥ
| |
| svapnas tayor bhinnaguṇāśrayatvāt. 337
| |
| | |
| antarbahiḥ svaṁ sthirajaṅgameśhu
| |
| jñātvātmanādhāratayā vilokya
| |
| tyaktākhilopādhir akhaṇḍarūpaḥ
| |
| pūrṇātmanā yaḥ sthita eśha muktaḥ. 338
| |
| | |
| sarvātmanā bandhavimuktihetuḥ
| |
| sarvātmabhāvān na parosti kaścit
| |
| driśyāgrahe saty upapadyatesau
| |
| sarvātmabhāvosya sadātmaniśhṭhayā. 339
| |
| | |
| driśyasyāgrahaṇaṁ kathaṁ nu ghaṭate dehātmanā tiśhṭhato
| |
| bāhyārthānubhavaprasaktamanasas tattatkriyāṁ kurvataḥ
| |
| saṁnyastākhiladharmakarmaviśhayair nityātmaniśhṭhāparaiḥ
| |
| tattvajñaiḥ karaṇīyam ātmani sadānandecchubhir yatnataḥ. 340
| |
| | |
| sarvātmasiddhaye bhikśhoḥ kritaśravaṇakarmaṇaḥ
| |
| samādhiṁ vidadhāty eśhā śānto dānta iti śrutiḥ. 341
| |
| | |
| ārūḍhaśakter ahamovināśaḥ
| |
| kartun na śakya sahasāpi paṇḍitaiḥ
| |
| ye nirvikalpākhyasamādhiniścalāḥ
| |
| tān antarānantabhavā hi vāsanāḥ. 342
| |
| | |
| ahaṁbuddhyaiva mohinyā yojayitvāvriter balāt
| |
| vikśhepaśaktiḥ puruśhaṁ vikśhepayati tadguṇaiḥ. 343
| |
| | |
| vikśhepaśaktivijayo viśhamo vidhātuṁ
| |
| niḥśeśham āvaraṇaśaktinivrittyabhāve
| |
| drigdriśyayoḥ sphuṭapayojalavad vibhāge
| |
| naśyet tad āvaraṇam ātmani ca svabhāvāt
| |
| niḥsaṁśayena bhavati pratibandhaśūnyo
| |
| vikśhepaṇaṁ na hi tadā yadi cen mriśhārthe. 344
| |
| | |
| samyag vivekaḥ sphuṭabodhajanyo
| |
| vibhajya drigdriśyapadārthatattvam
| |
| chinatti māyākritamohabandhaṁ
| |
| yasmād vimuktas tu punar na saṁsritiḥ. 345
| |
| | |
| parāvaraikatvavivekavahniḥ
| |
| dahaty avidyāgahanaṁ hy aśeśham
| |
| kiṁ syāt punaḥ saṁsaraṇasya bījaṁ
| |
| advaitabhāvaṁ samupeyuśhosya. 346
| |
| | |
| āvaraṇasya nivrittir bhavati hi samyak padārthadarśanataḥ
| |
| mithyājñānavināśas tadvikśhepajanitaduḥkhanivrittiḥ. 347
| |
| | |
| etattritayaṁ driśhṭaṁ samyag rajjusvarūpavijñānāt
| |
| tasmād vastu satattvaṁ jñātavyaṁ bandhamuktaye viduśhā. 348
| |
| | |
| ayogniyogād iva satsamanvayān
| |
| mātrādirūpeṇa vijrimbhate dhīḥ
| |
| tatkāryam etad dvitayaṁ yato mriśhā
| |
| driśhṭaṁ bhramasvapnamanoratheśhu. 349
| |
| | |
| tato vikārāḥ prakriter ahaṁmukhā
| |
| dehāvasānā viśhayāś ca sarve
| |
| kśhaṇenyathābhāvitayā hyamīśhām
| |
| asattvam ātmā tu kadāpi nānyathā. 350
| |
| | |
| nityādvayākhaṇḍacidekarūpo
| |
| buddhyādisākśhī sadasadvilakśhaṇaḥ
| |
| ahaṁpadapratyayalakśhitārthaḥ
| |
| pratyak sadānandaghanaḥ parātmā. 351
| |
| | |
| itthaṁ vipaścit sadasadvibhajya
| |
| niścitya tattvaṁ nijabodhadriśhṭyā
| |
| jñātvā svam ātmānam akhaṇḍabodhaṁ
| |
| tebhyo vimuktaḥ svayam eva śāmyati. 352
| |
| | |
| ajñānahridayagranther niḥśeśhavilayas tadā
| |
| samādhināvikalpena yadādvaitātmadarśanam. 353
| |
| | |
| tvamahamidam itīyaṁ kalpanā buddhidośhāt
| |
| prabhavati paramātmany advaye nirviśeśhe
| |
| pravilasati samādhāv asya sarvo vikalpo
| |
| vilayanam upagacched vastutattvāvadhrityā. 354
| |
| | |
| śānto dāntaḥ paramuparataḥ kśhāntiyuktaḥ samādhiṁ
| |
| kurvan nityaṁ kalayati yatiḥ svasya sarvātmabhāvam
| |
| tenāvidyātimirajanitān sādhu dagdhvā vikalpān
| |
| brahmākrityā nivasati sukhaṁ niśhkriyo nirvikalpaḥ. 355
| |
| | |
| samāhitā ye pravilāpya bāhyaṁ
| |
| śrotrādi cetaḥ svam ahaṁ cidātmani
| |
| ta eva muktā bhavapāśabandhaiḥ
| |
| nānye tu pārokśhyakathābhidhāyinaḥ. 356
| |
| | |
| upādhibhedāt svayam eva bhidyate
| |
| copādhyapohe svayam eva kevalaḥ
| |
| tasmād upādher vilayāya vidvān
| |
| vaset sadākalpasamādhiniśhṭhayā. 357
| |
| | |
| sati sakto naro yāti sadbhāvaṁ hy ekaniśhṭhayā
| |
| kīṭako bhramaraṁ dhyāyan bhramaratvāya kalpate. 358
| |
| | |
| kriyāntarāsaktim apāsya kīṭako
| |
| dhyāyann alitvaṁ hy alibhāvam ricchati
| |
| tathaiva yogī paramātmatattvaṁ
| |
| dhyātvā samāyāti tadekaniśhṭhayā. 359
| |
| | |
| atīva sūkśhmaṁ paramātmatattvaṁ
| |
| na sthūladriśhṭyā pratipattum arhati
| |
| samādhinātyantasusūkśhmavrityā
| |
| jñātavyam āryair atiśuddhabuddhibhiḥ. 360
| |
| | |
| yathā suvarṇaṁ puṭapākaśodhitaṁ
| |
| tyaktvā malaṁ svātmaguṇaṁ samricchati
| |
| tathā manaḥ sattvarajastamomalaṁ
| |
| dhyānena santyajya sameti tattvam. 361
| |
| | |
| nirantarābhyāsavaśāt taditthaṁ
| |
| pakvaṁ mano brahmaṇi līyate yadā
| |
| tadā samādhiḥ savikalpavarjitaḥ
| |
| svatodvayānandarasānubhāvakaḥ. 362
| |
| | |
| samādhinānena samastavāsanā
| |
| granther vināśokhilakarmanāśaḥ
| |
| antarbahiḥ sarvata eva sarvadā
| |
| svarūpavisphūrtir ayatnataḥ syāt. 363
| |
| | |
| śruteḥ śataguṇaṁ vidyān mananaṁ mananād api
| |
| nididhyāsaṁ lakśhaguṇam anantaṁ nirvikalpakam. 364
| |
| | |
| nirvikalpakasamādhinā sphuṭaṁ
| |
| brahmatattvam avagamyate dhruvam
| |
| nānyathā calatayā manogateḥ
| |
| pratyayāntaravimiśritaṁ bhavet. 365
| |
| | |
| ataḥ samādhatsva yatendriyaḥ san
| |
| nirantaraṁ śāntamanāḥ pratīci
| |
| vidhvaṁsaya dhvāntam anādyavidyayā
| |
| kritaṁ sadekatvavilokanena. 366
| |
| | |
| yogasya prathamadvāraṁ vāṅnirodhoparigrahaḥ
| |
| nirāśā ca nirīhā ca nityam ekāntaśīlatā. 367
| |
| | |
| ekāntasthitir indriyoparamaṇe hetur damaś cetasaḥ
| |
| saṁrodhe karaṇaṁ śamena vilayaṁ yāyād ahaṁvāsanā
| |
| tenānandarasānubhūtir acalā brāhmī sadā yoginaḥ
| |
| tasmāc cittanirodha eva satataṁ kāryaḥ prayatno muneḥ. 368
| |
| | |
| vācaṁ niyacchātmani taṁ niyaccha
| |
| buddhau dhiyaṁ yaccha ca buddhisākśhiṇi
| |
| taṁ cāpi pūrṇātmani nirvikalpe
| |
| vilāpya śāntiṁ paramāṁ bhajasva. 369
| |
| | |
| dehaprāṇendriyamanobuddhyādibhir upādhibhiḥ
| |
| yair yair vritteḥ samāyogas tattadbhāvosya yoginaḥ. 370
| |
| | |
| tannivrittyā muneḥ samyak sarvoparamaṇaṁ sukham
| |
| saṁdriśyate sadānandarasānubhavaviplavaḥ. 371
| |
| | |
| antastyāgo bahistyāgo viraktasyaiva yujyate
| |
| tyajaty antarbahiḥsaṅgaṁ viraktas tu mumukśhayā. 372
| |
| | |
| bahis tu viśhayaiḥ saṅgaṁ tathāntarahamādibhiḥ
| |
| virakta eva śaknoti tyaktuṁ brahmaṇi niśhṭhitaḥ. 373
| |
| | |
| vairāgyabodhau puruśhasya pakśhivat
| |
| pakśhau vijānīhi vicakśhaṇa tvam
| |
| vimuktisaudhāgralatādhirohaṇaṁ
| |
| tābhyāṁ vinā nānyatareṇa sidhyati. 374
| |
| | |
| atyantavairāgyavataḥ samādhiḥ
| |
| samāhitasyaiva driḍhaprabodhaḥ
| |
| prabuddhatattvasya hi bandhamuktiḥ
| |
| muktātmano nityasukhānubhūtiḥ. 375
| |
| | |
| vairāgyān na paraṁ sukhasya janakaṁ paśyāmi vaśyātmanaḥ
| |
| tac cec chuddhatarātmabodhasahitaṁ svārājyasāmrājyadhuk
| |
| etad dvāram ajasramuktiyuvater yasmāt tvam asmāt paraṁ
| |
| sarvatrāsprihayā sadātmani sadā prajñāṁ kuru śreyase. 376
| |
| | |
| āśāṁ chinddhi viśhopameśhu viśhayeśhv eśhaiva mrityoḥ kritis
| |
| tyaktvā jātikulāśrameśhv abhimatiṁ mu�cātidūrāt kriyāḥ
| |
| dehādāv asati tyajātmadhiśhaṇāṁ prajñāṁ kuruśhvātmani
| |
| tvaṁ draśhṭāsy amanosi nirdvayaparaṁ brahmāsi yadvastutaḥ. 377
| |
| | |
| lakśhye brahmaṇi mānasaṁ driḍhataraṁ saṁsthāpya bāhyendriyaṁ
| |
| svasthāne viniveśya niścalatanuś copekśhya dehasthitim
| |
| brahmātmaikyam upetya tanmayatayā cākhaṇḍavrittyāniśaṁ
| |
| brahmānandarasaṁ pibātmani mudā śūnyaiḥ kim anyair bhriśam. 378
| |
| | |
| anātmacintanaṁ tyaktvā kaśmalaṁ duḥkhakāraṇam
| |
| cintayātmānam ānandarūpaṁ yanmuktikāraṇam. 379
| |
| | |
| eśha svayaṁjyotir aśeśhasākśhī
| |
| vijñānakośo vilasaty ajasram
| |
| lakśhyaṁ vidhāyainam asadvilakśhaṇam
| |
| akhaṇḍavrittyātmatayānubhāvaya. 380
| |
| | |
| etam acchīnnayā vrittyā pratyayāntaraśūnyayā
| |
| ullekhayan vijānīyāt svasvarūpatayā sphuṭam. 381
| |
| | |
| atrātmatvaṁ driḍhīkurvann ahamādiśhu saṁtyajan
| |
| udāsīnatayā teśhu tiśhṭhet sphuṭaghaṭādivat. 382
| |
| | |
| viśuddham antaḥkaraṇaṁ svarūpe
| |
| niveśya sākśhiṇ yavabodhamātre
| |
| śanaiḥ śanair niścalatām upānayan
| |
| pūrṇaṁ svam evānuvilokayet tataḥ. 383
| |
| | |
| dehendriyaprāṇamanohamādibhiḥ
| |
| svājñānaklriptair akhilair upādhibhiḥ
| |
| vimuktam ātmānam akhaṇḍarūpaṁ
| |
| pūrṇaṁ mahākāśam ivāvalokayet. 384
| |
| | |
| ghaṭakalaśakusūlasūcimukhyaiḥ
| |
| gaganamupādhiśatair vimuktam ekam
| |
| bhavati na vividhaṁ tathaiva śuddhaṁ
| |
| param ahamādivimuktam ekam eva. 385
| |
| | |
| brahmādistambaparyantā mriśhāmātrā upādhayaḥ
| |
| tataḥ pūrṇaṁ svam ātmānaṁ paśyed ekātmanā sthitam. 386
| |
| | |
| yatra bhrāntyā kalpitaṁ tad viveke
| |
| tattanmātraṁ naiva tasmād vibhinnam
| |
| bhrānter nāśe bhāti driśhṭāhi tattvaṁ
| |
| rajjus tadvad viśvam ātmasvarūpam. 387
| |
| | |
| svayaṁ brahmā svayaṁ viśhṇuḥ svayam indraḥ svayaṁ śivaḥ
| |
| svayaṁ viśvam idaṁ sarvaṁ svasmād anyan na ki�cana. 388
| |
| | |
| antaḥ svayaṁ cāpi bahiḥ svayaṁ ca
| |
| svayaṁ purastāt svayam eva paścāt
| |
| svayaṁ hy āvācyāṁ svayam apy udīcyāṁ
| |
| tathopariśhṭāt svayam apy adhastāt. 389
| |
| | |
| taraṅgaphenabhramabudbudādi
| |
| sarvaṁ svarūpeṇa jalaṁ yathā tathā
| |
| cid eva dehādyahamantam etat
| |
| sarvaṁ cid evaikarasaṁ viśuddham. 390
| |
| | |
| sad evedaṁ sarvaṁ jagad avagataṁ vāṅmanasayoḥ
| |
| satonyan nāsty eva prakritiparasīmni sthitavataḥ
| |
| prithak kiṁ mritsnāyāḥ kalaśaghaṭakumbhādyavagataṁ
| |
| vadaty eśha bhrāntas tvamahamiti māyāmadirayā. 391
| |
| | |
| kriyāsamabhihāreṇa yatra nānyad iti śrutiḥ
| |
| bravīti dvaitarāhityaṁ mithyādhyāsanivrittaye. 392
| |
| | |
| ākāśavan nirmalanirvikalpaṁ
| |
| niḥsīmaniḥspandananirvikāram
| |
| antarbahiḥśūnyam ananyam advayaṁ
| |
| svayaṁ paraṁ brahma kim asti bodhyam. 393
| |
| | |
| vaktavyaṁ kimu vidyatetra bahudhā brahmaiva jīvaḥ svayaṁ
| |
| brahmaitaj jagad ātataṁ nu sakalaṁ brahmādvitīyaṁ śrutiḥ
| |
| brahmaivāham iti prabuddhamatayaḥ saṁtyaktabāhyāḥ sphuṭaṁ
| |
| brahmībhūya vasanti santatacidānandātmanaitad dhruvam. 394
| |
| | |
| jahi malamayakośehaṁdhiyotthāpitāśāṁ
| |
| prasabham anilakalpe liṅgadehepi paścāt
| |
| nigamagaditakīrtiṁ nityam ānandamūrtiṁ
| |
| svayam iti paricīya brahmarūpeṇa tiśhṭha. 395
| |
| | |
| śavākāraṁ yāvad bhajati manujas tāvad aśuciḥ
| |
| parebhyaḥ syāt kleśo jananamaraṇavyādhinilayaḥ
| |
| yad ātmānaṁ śuddhaṁ kalayati śivākāram acalam
| |
| tadā tebhyo mukto bhavati hi tad āha śrutir api. 396
| |
| | |
| svātmany āropitāśeśhābhāsavastu nirāsataḥ
| |
| svayam eva paraṁ brahma pūrṇamadvayamakriyam. 397
| |
| | |
| samāhitāyāṁ sati cittavrittau
| |
| parātmani brahmaṇi nirvikalpe
| |
| na driśyate kaścid ayaṁ vikalpaḥ
| |
| prajalpamātraḥ pariśiśhyate yataḥ. 398
| |
| | |
| asatkalpo vikalpoyaṁ viśvam ity ekavastuni
| |
| nirvikāre nirākāre nirviśeśhe bhidā kutaḥ. 399
| |
| | |
| draśhṭudarśanadriśyādibhāvaśūnyaikavastuni
| |
| nirvikāre nirākāre nirviśeśhe bhidā kutaḥ. 400
| |
| | |
| kalpārṇava ivātyantaparipūrṇaikavastuni
| |
| nirvikāre nirākāre nirviśeśhe bhidā kutaḥ. 401
| |
| | |
| tejasīva tamo yatra pralīnaṁ bhrāntikāraṇam
| |
| advitīye pare tattve nirviśeśhe bhidā kutaḥ. 402
| |
| | |
| ekātmake pare tattve bhedavārtā kathaṁ vaset
| |
| suśhuptau sukhamātrāyāṁ bhedaḥ kenāvalokitaḥ. 403
| |
| | |
| na hy asti viśvaṁ paratattvabodhāt
| |
| sadātmani brahmaṇi nirvikalpe
| |
| kālatraye nāpy ahir īkśhito guṇe
| |
| na hy ambubindur mrigatriśhṇikāyām. 404
| |
| | |
| māyāmātram idaṁ dvaitam advaitaṁ paramārthataḥ
| |
| iti brūte śrutiḥ sākśhāt suśhuptāv anubhūyate. 405
| |
| | |
| ananyatvam adhiśhṭhānādāropy asya nirīkśhitam
| |
| paṇḍitai rajjusarpādau vikalpo bhrāntijīvanaḥ. 406
| |
| | |
| cittamūlo vikalpoyaṁ cittābhāve na kaścana
| |
| ataś cittaṁ samādhehi pratyagrūpe parātmani. 407
| |
| | |
| kim api satatabodhaṁ kevalānandarūpaṁ
| |
| nirupamam ativelaṁ nityamuktaṁ nirīham
| |
| niravadhigaganābhaṁ niśhkalaṁ nirvikalpaṁ
| |
| hridi kalayati vidvān brahma pūrṇaṁ samādhau. 408
| |
| | |
| prakritivikritiśūnyaṁ bhāvanātītabhāvaṁ
| |
| samarasam asamānaṁ mānasambandhadūram
| |
| nigamavacanasiddhaṁ nityam asmatprasiddhaṁ
| |
| hridi kalayati vidvān brahma pūrṇaṁ samādhau. 409
| |
| | |
| ajaram amaram astābhāvavastusv arūpaṁ
| |
| stimitasalilarāśiprakhyamākhyāvihīnam
| |
| śamitaguṇavikāraṁ śāśvataṁ śāntam ekaṁ
| |
| hridi kalayati vidvān brahma pūrṇaṁ samādhau. 410
| |
| | |
| samāhitāntaḥkaraṇaḥ svarūpe
| |
| vilokayātmānam akhaṇḍavaibhavam
| |
| vicchinddhi bandhaṁ bhavagandhagandhitaṁ
| |
| yatnena puṁstvaṁ saphalī kuruśhva. 411
| |
| | |
| sarvopādhivinirmuktaṁ saccidānandam advayam
| |
| bhāvayātmānam ātmasthaṁ na bhūyaḥ kalpasedhvane. 412
| |
| | |
| chāyeva puṁsaḥ paridriśyamānam
| |
| ābhāsarūpeṇa phalānubhūtyā
| |
| śarīram ārāc chavavan nirastaṁ
| |
| punar na saṁdhatta idaṁ mahātmā. 413
| |
| | |
| satatavimalabodhānandarūpaṁ sametya
| |
| tyaja jaḍamalarūpopādhim etaṁ sudūre
| |
| atha punar api naiśha smaryatāṁ vāntavastu
| |
| smaraṇaviśhayabhūtaṁ kalpate kutsanāya. 414
| |
| | |
| samūlam etat paridāhya vahnau
| |
| sadātmani brahmaṇi nirvikalpe
| |
| tataḥ svayaṁ nityaviśuddhabodh
| |
| ānandātmanā tiśhṭhati vidvariśhṭhaḥ. 415
| |
| | |
| prārabdhasūtragrathitaṁ śarīraṁ
| |
| prayātu vā tiśhṭhatu gor iva srak
| |
| na tatpunaḥ paśyati tattvavett
| |
| ānandātmani brahmaṇi līnavrittiḥ. 416
| |
| | |
| akhaṇḍānandam ātmānaṁ vijñāya svasvarūpataḥ
| |
| kim icchan kasya vā hetor dehaṁ puśhṇāti tattvavit. 417
| |
| | |
| saṁsiddhasya phalaṁ tv etaj jīvanmuktasya yoginaḥ
| |
| bahirantaḥ sadānandarasāsvādanam ātmani. 418
| |
| | |
| vairāgyasya phalaṁ bodho bodhasyoparatiḥ phalam
| |
| svānandānubhavāc chāntir eśhaivoparateḥ phalam. 419
| |
| | |
| yady uttarottarābhāvaḥ pūrvapūrvantu niśhphalam
| |
| nivrittiḥ paramā triptir ānandonupamaḥ svataḥ. 420
| |
| | |
| driśhṭaduḥkheśhv anudvego vidyāyāḥ prastutaṁ phalam
| |
| yatkritaṁ bhrāntivelāyāṁ nānā karma jugupsitam
| |
| paścān naro vivekena tat kathaṁ kartum arhati. 421
| |
| | |
| vidyāphalaṁ syād asato nivrittiḥ
| |
| pravrittir ajñānaphalaṁ tad īkśhitam
| |
| taj jñājñayor yan mrigatriśhṇikādau
| |
| no ced vidāṁ driśhṭaphalaṁ kim asmāt. 422
| |
| | |
| ajñānahridayagranther vināśo yady aśeśhataḥ
| |
| anicchor viśhayaḥ kiṁ nu pravritteḥ kāraṇaṁ svataḥ. 423
| |
| | |
| vāsanānudayo bhogye vairāgasya tadāvadhiḥ
| |
| ahaṁbhāvodayābhāvo bodhasya paramāvadhiḥ
| |
| līnavrittair anutpattir maryādoparates tu sā. 424
| |
| | |
| brahmākāratayā sadā sthitatayā nirmuktabāhyārthadhīr
| |
| anyāveditabhogyabhogakalano nidrāluvad bālavat
| |
| svapnālokitalokavaj jagad idaṁ paśyan kvacil labdhadhī
| |
| rāste kaścid anantapuṇyaphalabhug dhanyaḥ sa mānyo bhuvi. 425
| |
| | |
| sthitaprajño yatir ayaṁ yaḥ sadānandam aśnute
| |
| brahmaṇy eva vilīnātmā nirvikāro viniśhkriyaḥ. 426
| |
| | |
| brahmātmanoḥ śodhitayor ekabhāvāvagāhinī
| |
| nirvikalpā ca cinmātrā vrittiḥ prajñeti kathyate
| |
| susthitāsau bhaved yasya sthitaprajñaḥ sa ucyate. 427
| |
| | |
| yasya sthitā bhavet prajñā yasyānando nirantaraḥ
| |
| prapa�co vismritaprāyaḥ sa jīvanmukta iśhyate. 428
| |
| | |
| līnadhīr api jāgarti jāgraddharmavivarjitaḥ
| |
| bodho nirvāsano yasya sa jīvanmukta iśhyate. 429
| |
| | |
| śāntasaṁsārakalanaḥ kalāvān api niśhkalaḥ
| |
| yasya cittaṁ viniścintaṁ sa jīvanmukta iśhyate. 430
| |
| | |
| vartamānepi dehesmi� chāyāvad anuvartini
| |
| ahantāmamatābhāvo jīvanmuktasya lakśhaṇam. 431
| |
| | |
| atītānanusandhānaṁ bhaviśhyad avicāraṇam
| |
| audāsīnyam api prāptaṁ jīvanmuktasya lakśhaṇam. 432
| |
| | |
| guṇadośhaviśiśhṭesmin svabhāvena vilakśhaṇe
| |
| sarvatra samadarśitvaṁ jīvanmuktasya lakśhaṇam. 433
| |
| | |
| iśhṭāniśhṭārthasamprāptau samadarśitayātmani
| |
| ubhayatrāvikāritvaṁ jīvanmuktasya lakśhaṇam. 434
| |
| | |
| brahmānandarasāsvādāsaktacittatayā yateḥ
| |
| antarbahiravijñānaṁ jīvanmuktasya lakśhaṇam. 435
| |
| | |
| dehendriyādau kartavye mamāhaṁbhāvavarjitaḥ
| |
| audāsīnyena yas tiśhṭhet sa jīvanmuktalakśhaṇaḥ. 436
| |
| | |
| vijñāta ātmano yasya brahmabhāvaḥ śruter balāt
| |
| bhavabandhavinirmuktaḥ sa jīvanmuktalakśhaṇaḥ. 437
| |
| | |
| dehendriyeśhv ahaṁbhāva idaṁbhāvas tadanyake
| |
| yasya no bhavataḥ kvāpi sa jīvanmukta iśhyate. 438
| |
| | |
| na pratyag brahmaṇor bhedaṁ kadāpi brahmasargayoḥ
| |
| prajñayā yo vijāniti sa jīvanmuktalakśhaṇaḥ. 439
| |
| | |
| sādhubhiḥ pūjyamānesmin pīḍyamānepi durjanaiḥ
| |
| samabhāvo bhaved yasya sa jīvanmuktalakśhaṇaḥ. 440
| |
| | |
| yatra praviśhṭā viśhayāḥ pareritā
| |
| nadīpravāhā iva vārir āśau
| |
| linanti sanmātratayā na vikriyāṁ
| |
| utpādayanty eśha yatir vimuktaḥ. 441
| |
| | |
| vijñātabrahmatattvasya yathāpūrvaṁ na saṁsritiḥ
| |
| asti cen na sa vijñātabrahmabhāvo bahirmukhaḥ. 442
| |
| | |
| prācīnavāsanāvegād asau saṁsaratīti cet
| |
| na sadekatvavijñānān mandī bhavati vāsanā. 443
| |
| | |
| atyantakāmukasyāpi vrittiḥ kuṇṭhati mātari
| |
| tathaiva brahmaṇi jñāte pūrṇānande manīśhiṇaḥ. 444
| |
| | |
| nididhyāsanaśīlasya bāhyapratyaya īkśhyate
| |
| bravīti śrutir etasya prārabdhaṁ phaladarśanāt. 445
| |
| | |
| sukhādyanubhavo yāvat tāvat prārabdham iśhyate
| |
| phalodayaḥ kriyāpūrvo niśhkriyo na hi kutracit. 446
| |
| | |
| ahaṁ brahmeti vijñānāt kalpakoṭiśatārjitam
| |
| sa�citaṁ vilayaṁ yāti prabodhāt svapnakarmavat. 447
| |
| | |
| yat kritaṁ svapnavelāyāṁ puṇyaṁ vā pāpam ulbaṇam
| |
| suptotthitasya kin tat syāt svargāya narakāya vā. 448
| |
| | |
| svam asaṅgam udāsīnaṁ parijñāya nabho yathā
| |
| na śliśhyati ca yak ki�cit kadācid bhāvikarmabhiḥ. 449
| |
| | |
| na nabho ghaṭayogena surāgandhena lipyate
| |
| tathātmopādhiyogena taddharmair naiva lipyate. 450
| |
| | |
| jñānodayāt purārabdhaṁ karma jñānān na naśyati
| |
| adatvā svaphalaṁ lakśhyam uddiśyotsriśhṭabāṇavat. 451
| |
| | |
| vyāghrabuddhyā vinirmukto bāṇaḥ paścāt tu gomatau
| |
| na tiśhṭhati chinatyeva lakśhyaṁ vegena nirbharam. 452
| |
| | |
| prārabdhaṁ balavattaraṁ khalu vidāṁ bhogena tasya kśhayaḥ
| |
| samyag jñānahutāśanena vilayaḥ prāksaṁcitāgāminām
| |
| brahmātmaikyam avekśhya tanmayatayā ye sarvadā saṁsthitāḥ
| |
| teśhāṁ tattritayaṁ na hi kvacid api brahmaiva te nirguṇam. 453
| |
| | |
| upādhitād ātmyavihīnakevala
| |
| brahmātmanaivātmani tiśhṭhato muneḥ
| |
| prārabdhasadbhāvakathā na yuktā
| |
| svapnārthasaṁbandhakatheva jāgrataḥ. 454
| |
| | |
| na hi prabuddhaḥ pratibhāsadehe
| |
| dehopayoginy api ca prapa�ce
| |
| karoty ahan tāṁ mama tān idan tāṁ
| |
| kin tu svayaṁ tiśhṭhati jāgareṇa. 455
| |
| | |
| na tasya mithyārthasamarthan ecchā
| |
| na saṁgrahas tajjagatopi driśhṭaḥ
| |
| tatrānuvrittir yadi cen mriśhārthe
| |
| na nidrayā mukta itīśhyate dhruvam. 456
| |
| | |
| tadvat pare brahmaṇi vartamānaḥ
| |
| sadātmanā tiśhṭhati nānyad īkśhate
| |
| smritir yathā svapnavilokitārthe
| |
| tathā vidaḥ prāśanamocanādau. 457
| |
| | |
| karmaṇā nirmito dehaḥ prārabdhaṁ tasya kalpyatām
| |
| nānāder ātmano yuktaṁ naivātmā karmanirmitaḥ. 458
| |
| | |
| ajo nityaḥ śāśvata iti brūte śrutir amoghavāk
| |
| tadātmanā tiśhṭhatosya kutaḥ prārabdhakalpanā. 459
| |
| | |
| prārabdhaṁ sidhyati tadā yadā dehātmanā sthitiḥ
| |
| dehātmabhāvo naiveśhṭaḥ prārabdhaṁ tyajyatāmataḥ. 460
| |
| | |
| śarīrasyāpi prārabdhakalpanā bhrāntireva hi
| |
| adhyastasya kutaḥ sattvamasatyasya kuto janiḥ
| |
| ajātasya kuto nāśaḥ prārabdhamasataḥ kutaḥ. 461
| |
| | |
| jñānenājñānakāryasya samūlasya layo yadi
| |
| tiśhṭhaty ayaṁ kathaṁ deha iti śaṅkāvato jaḍān. 462
| |
| | |
| samādhātuṁ bāhyadriśhṭyā prārabdhaṁ vadati śrutiḥ
| |
| na tu dehādisatyatvabodhanāya vipaścitām. 463
| |
| | |
| paripūrṇam anādyantam aprameyam avikriyam
| |
| ekam evādvayaṁ brahma neha nānāsti ki�cana. 464
| |
| | |
| sadghanaṁ cidghanaṁ nityam ānandaghanam akriyam
| |
| ekam evādvayaṁ brahma neha nānāsti ki�cana. 465
| |
| | |
| pratyag ekarasaṁ pūrṇam anantaṁ sarvatomukham
| |
| ekam evādvayaṁ brahma neha nānāsti ki�cana. 466
| |
| | |
| aheyam anupādeyam anādeyam anāśrayam
| |
| ekam evādvayaṁ brahma neha nānāsti ki�cana. 467
| |
| | |
| nirguṇaṁ niśhkalaṁ sūkśhmaṁ nirvikalpaṁ nira�janam
| |
| ekam evādvayaṁ brahma neha nānāsti ki�cana. 468
| |
| | |
| anirūpyasvarūpaṁ yan manovācām agocaram
| |
| ekam evādvayaṁ brahma neha nānāsti ki�cana. 469
| |
| | |
| satsamriddhaṁ svataḥ siddhaṁ śuddhaṁ buddham anīdriśam
| |
| ekam evādvayaṁ brahma neha nānāsti ki�cana. 470
| |
| | |
| nirastarāgā vinirastabhogāḥ
| |
| śāntāḥ sudāntā yatayo mahāntaḥ
| |
| vijñāya tattvaṁ param etad ante
| |
| prāptāḥ parāṁ nirvritim ātmayogāt. 471
| |
| | |
| bhavān apīdaṁ paratattvam ātmanaḥ
| |
| svarūpam ānandaghanaṁ vicārya
| |
| vidhūya mohaṁ svamanaḥprakalpitaṁ
| |
| muktaḥ kritārtho bhavatu prabuddhaḥ. 472
| |
| | |
| samādhinā sādhuviniścalātmanā
| |
| paśyātmatattvaṁ sphuṭabodhacakśhuśhā
| |
| niḥsaṁśayaṁ samyag avekśhitaś cec
| |
| chrutaḥ padārtho na punar vikalpyate. 473
| |
| | |
| svasyāvidyābandhasambandhamokśhāt
| |
| satyajñānānandarūpātmalabdhau
| |
| śāstraṁ yuktir deśikoktiḥ pramāṇaṁ
| |
| cāntaḥsiddhā svānubhūtiḥ pramāṇam. 474
| |
| | |
| bandho mokśhaś ca triptiś ca cintārogyakśhudādayaḥ
| |
| svenaiva vedyā yajjñānaṁ pareśhām ānumānikam. 475
| |
| | |
| taṭasthitā bodhayanti guravaḥ śrutayo yathā
| |
| prajñayaiva tared vidvān īśvarānugrihītayā. 476
| |
| | |
| svānubhūtyā svayaṁ jñātvā svam ātmānam akhaṇḍitam
| |
| saṁsiddhaḥ sammukhaṁ tiśhṭhen nirvikalpātmanātmani. 477
| |
| | |
| vedāntasiddhāntaniruktir eśhā
| |
| brahmaiva jīvaḥ sakalaṁ jagac ca
| |
| akhaṇḍarūpasthitir eva mokśho
| |
| brahmādvitīye śrutayaḥ pramāṇam. 478
| |
| | |
| iti guruvacanāc chrutipramāṇāt
| |
| param avagamya satattvam ātmayuktyā
| |
| praśamitakaraṇaḥ samāhitātmā
| |
| kvacid acalākritir ātmaniśhṭhatobhūt. 479
| |
| | |
| ki�cit kālaṁ samādhāya pare brahmaṇi mānasam
| |
| utthāya paramānandād idaṁ vacanam abravīt. 480
| |
| | |
| buddhir vinaśhṭā galitā pravrittiḥ
| |
| brahmātmanor ekatayādhigatyā
| |
| idaṁ na jānepy anidaṁ na jāne
| |
| kiṁ vā kiyad vā sukham asty apāram. 481
| |
| | |
| vācā vaktum aśakyam eva manasā mantuṁ na vā śakyate
| |
| svānandāmritapūrapūritaparabrahmāmbudher vaibhavam
| |
| ambhorāśiviśīrṇavārśhikaśilābhāvaṁ bhajan me mano
| |
| yasyāṁśāṁśalave vilīnam adhunānandātmanā nirvritam. 482
| |
| | |
| kva gataṁ kena vā nītaṁ kutra līnam idaṁ jagat
| |
| adhunaiva mayā driśhṭaṁ nāsti kiṁ mahad adbhutam. 483
| |
| | |
| kiṁ heyaṁ kim upādeyaṁ kim anyat kiṁ vilakśhaṇam
| |
| akhaṇḍānandapīyūśhapūrṇe brahmamahārṇave. 484
| |
| | |
| na ki�cid atra paśyāmi na śriṇomi na vedmy aham
| |
| svātmanaiva sadānandarūpeṇāsmi vilakśhaṇaḥ. 485
| |
| | |
| namo namas te gurave mahātmane
| |
| vimuktasaṅgāya saduttamāya
| |
| nityādvayānandarasasvarūpiṇe
| |
| bhūmne sadāpāradayāmbudhāmne. 486
| |
| | |
| yatkaṭākśhaśaśisāndracandrikā
| |
| pātadhūtabhavatāpajaśramaḥ
| |
| prāptavān aham akhaṇḍavaibhav
| |
| ānandam ātmapadam akśhayaṁ kśhaṇāt. 487
| |
| | |
| dhanyohaṁ kritakrityohaṁ vimuktohaṁ bhavagrahāt
| |
| nityānandasvarūpohaṁ pūrṇohaṁ tvadanugrahāt. 488
| |
| | |
| asaṅgoham anaṅgoham aliṅgoham abhaṅguraḥ
| |
| praśāntoham anantoham amalohaṁ cirantanaḥ. 489
| |
| | |
| akartāham abhoktāham avikāroham akriyaḥ
| |
| śuddhabodhasvarūpohaṁ kevalohaṁ sadāśivaḥ. 490
| |
| | |
| draśhṭuḥ śrotur vaktuḥ kartur bhoktur vibhinna evāham
| |
| nityanirantaraniśhkriyaniḥsīmāsaṅgapūrṇabodhātmā. 491
| |
| | |
| nāham idaṁ nāham adopy ubhayor avabhāsakaṁ paraṁ śuddham
| |
| bāhyābhyantaraśūnyaṁ pūrṇaṁ brahmādvitīyam evāham. 492
| |
| | |
| nirupamam anāditattvaṁ tvamahamidamada iti kalpanādūram
| |
| nityānandaikarasaṁ satyaṁ brahmādvitīyam evāham. 493
| |
| | |
| nārāyaṇohaṁ narakāntakohaṁ
| |
| purāntakohaṁ puruśhoham īśaḥ
| |
| akhaṇḍabodhoham aśeśhasākśhī
| |
| nirīśvarohaṁ nirahaṁ ca nirmamaḥ. 494
| |
| | |
| sarveśhu bhūteśhv aham eva saṁsthito
| |
| jñānātmanāntarbahirāśrayaḥ san
| |
| bhoktā ca bhogyaṁ svayam eva sarvaṁ
| |
| yadyat prithag driśhṭam idantayā purā. 495
| |
| | |
| mayy akhaṇḍasukhāmbhodhau bahudhā viśvavīcayaḥ
| |
| utpadyante vilīyante māyāmārutavibhramāt. 496
| |
| | |
| sthulādibhāvā mayi kalpitā bhramād
| |
| āropitānusphuraṇena lokaiḥ
| |
| kāle yathā kalpakavatsarāyaṇa
| |
| rtvādayo niśhkalanirvikalpe. 497
| |
| | |
| āropitaṁ nāśrayadūśhakaṁ bhavet
| |
| kadāpi mūḍhair atidośhadūśhitaiḥ
| |
| nārdrī karoty ūśharabhūmibhāgaṁ
| |
| marīcikāvāri mahāpravāhaḥ. 498
| |
| | |
| ākāśaval lepavidūragohaṁ
| |
| ādityavad bhāsyavilakśhaṇoham
| |
| ahāryavan nityaviniścalohaṁ
| |
| | |
| na me dehena sambandho megheneva vihāyasaḥ
| |
| ataḥ kuto me taddharmā jāgratsvapnasuśhuptayaḥ. 500
| |
| | |
| upādhir āyāti sa eva gacchati
| |
| sa eva karmāṇi karoti bhuṅkte
| |
| sa eva jīryan mriyate sadāhaṁ
| |
| kulādrivan niścala eva saṁsthitaḥ. 501
| |
| | |
| na me pravrittir na ca me nivrittiḥ
| |
| sadaikarūpasya niraṁśakasya
| |
| ekātmako yo niviḍo nirantaro
| |
| vyomeva pūrṇaḥ sa kathaṁ nu ceśhṭate. 502
| |
| | |
| puṇyāni pāpāni nirindriyasya
| |
| niścetaso nirvikriter nirākriteḥ
| |
| kuto mamākhaṇḍasukhānubhūteḥ
| |
| brūte hy ananvāgatam ity api śrutiḥ. 503
| |
| | |
| chāyayā spriśhṭam uśhṇaṁ vā śītaṁ vā suśhṭhu duḥśhṭhu vā
| |
| na spriśaty eva yat ki�cit puruśhaṁ tadvilakśhaṇam. 504
| |
| | |
| na sākśhiṇaṁ sākśhyadharmāḥ saṁspriśanti vilakśhaṇam
| |
| avikāram udāsīnaṁ grihadharmāḥ pradīpavat. 505
| |
| | |
| raver yathā karmaṇi sākśhibhāvo
| |
| vahner yathā dāhaniyām akatvam
| |
| rajjor yathāropitavastusaṅgaḥ
| |
| tathaiva kūṭasthacidātmano me. 506
| |
| | |
| kartāpi vā kārayitāpi nāhaṁ
| |
| bhoktāpi vā bhojayitāpi nāham
| |
| draśhṭāpi vā darśayitāpi nāhaṁ
| |
| sohaṁ svayaṁ jyotir anīdrigātmā. 507
| |
| | |
| calaty upādhau pratibimbalaulyam
| |
| aupādhikaṁ mūḍhadhiyo nayanti
| |
| svabimbabhūtaṁ ravivad viniśhkriyaṁ
| |
| kartāsmi bhoktāsmi hatosmi heti. 508
| |
| | |
| jale vāpi sthale vāpi luṭhatv eśha jaḍātmakaḥ
| |
| nāhaṁ vilipye taddharmair ghaṭadharmair nabho yathā. 509
| |
| | |
| kartritvabhoktritvakhalatvamattatā
| |
| jaḍatvabaddhatvavimuktatādayaḥ
| |
| buddher vikalpā na tu santi vastutaḥ
| |
| svasmin pare brahmaṇi kevaledvaye. 510
| |
| | |
| santu vikārāḥ prakriter daśadhā śatadhā sahasradhā vāpi
| |
| kiṁ mesaṅgacitas tair na ghanaḥ kvacid ambaraṁ spriśati. 511
| |
| | |
| avyaktādisthūlaparyantam etat
| |
| viśvaṁ yatrābhāsamātraṁ pratītam
| |
| vyomaprakhyaṁ sūkśhmam ādyantahīnaṁ
| |
| brahmādvaitaṁ yat tad evāham asmi. 512
| |
| | |
| sarvādhāraṁ sarvavastuprakāśaṁ
| |
| sarvākāraṁ sarvagaṁ sarvaśūnyam
| |
| nityaṁ śuddhaṁ niścalaṁ nirvikalpaṁ
| |
| brahmādvaitaṁ yat tad evāham asmi. 513
| |
| | |
| yat pratyastāśeśhamāyāviśeśhaṁ
| |
| pratyagrūpaṁ pratyayāgamyamānam
| |
| satyajñānānantam ānandarūpaṁ
| |
| brahmādvaitaṁ yat tad evāham asmi. 514
| |
| | |
| niśhkriyosmy avikārosmi
| |
| niśhkalosmi nirākritiḥ
| |
| nirvikalposmi nityosmi
| |
| nirālambosmi nirdvayaḥ. 515
| |
| | |
| sarvātmakohaṁ sarvohaṁ sarvātītoham advayaḥ
| |
| kevalākhaṇḍabodhoham ānandohaṁ nirantaraḥ. 516
| |
| | |
| svārājyasāmrājyavibhūtir eśhā
| |
| bhavatkripā śrīmahimaprasādāt
| |
| prāptā mayā śrīgurave mahātmane
| |
| namo namas testu punar namostu. 517
| |
| | |
| mahāsvapne māyākritajanijarāmrityugahane
| |
| bhramantaṁ kliśyantaṁ bahulataratāpair anudinam
| |
| ahaṁkāravyāghravyathitam imam atyantakripayā
| |
| prabodhya prasvāpāt paramavitavān mām asi guro. 518
| |
| | |
| namas tasmai sadaikasmai kasmaicin mahase namaḥ
| |
| yad etad viśvarūpeṇa rājate gururāja te. 519
| |
| | |
| iti natam avalokya śiśhyavaryaṁ
| |
| samadhigatātmasukhaṁ prabuddhatattvam
| |
| pramuditahridayaṁ sa deśikendraḥ
| |
| punar idam āha vacaḥ paraṁ mahātmā. 520
| |
| | |
| brahmapratyayasantatir jagad ato brahmaiva tatsarvataḥ
| |
| paśyādhyātmadriśā praśāntamanasā sarvāsv avasthāsv api
| |
| rūpād anyad avekśhitaṁ kim abhitaś cakśhuśhmatāṁ driśyate
| |
| tadvad brahmavidaḥ sataḥ kim aparaṁ buddher vihārās padam. 521
| |
| | |
| kastāṁ parānandarasānubhūtim
| |
| ritsrijya śūnyeśhu rameta vidvān
| |
| candre mahāhlādini dīpyamāne
| |
| citrendum ālokayituṁ ka icchet. 522
| |
| | |
| asatpadārthānubhavena ki�cin
| |
| na hyasti triptir na ca duḥkhahāniḥ
| |
| tadadvayānandarasānubhūtyā
| |
| triptaḥ sukhaṁ tiśhṭha sadātmaniśhṭhayā. 523
| |
| | |
| svam eva sarvathā paśyan manyamānaḥ svam advayam
| |
| svānandam anubhu�jānaḥ kālaṁ naya mahāmate. 524
| |
| | |
| akhaṇḍabodhātmani nirvikalpe
| |
| vikalpanaṁ vyomni puraprakalpanam
| |
| tadadvayānandamayātmanā sadā
| |
| śāntiṁ parām etya bhajasva maunam. 525
| |
| | |
| tūśhṇīm avasthā paramopaśāntiḥ
| |
| buddher asatkalpavikalpahetoḥ
| |
| brahmātmano brahmavido mahātmano
| |
| yatrādvayānandasukhaṁ nirantaram. 526
| |
| | |
| nāsti nirvāsanān maunāt paraṁ sukhakriduttamam
| |
| vijñātātmasvarūpasya svānandarasapāyinaḥ. 527
| |
| | |
| gacchaṁs tiśhṭhann upaviśa� chayāno vānyathāpi vā
| |
| yathecchayā vased vidvān ātmārāmaḥ sadā muniḥ. 528
| |
| | |
| na deśakālāsanadigyamādi
| |
| lakśhyādyapekśhāpratibaddhavritteḥ
| |
| saṁsiddhatattvasya mahātmanosti
| |
| svavedane kā niyamādyavasthā. 529
| |
| | |
| ghaṭoyam iti vijñātuṁ niyamaḥ konvavekśhate
| |
| vinā pramāṇasuśhṭhutvaṁ yasmin sati padārthadhīḥ. 530
| |
| | |
| ayam ātmā nityasiddhaḥ pramāṇe sati bhāsate
| |
| na deśaṁ nāpi kālaṁ na śuddhiṁ vāpy apekśhate. 531
| |
| | |
| devadattohamo ty etad vijñānaṁ nirapekśhakam
| |
| tadvad brahmavidopy asya brahmāham iti vedanam. 532
| |
| | |
| bhānuneva jagat sarvaṁ bhāsate yasya tejasā
| |
| anātmakam asat tucchaṁ kiṁ nu tasyāvabhāsakam. 533
| |
| | |
| vedaśāstrapurāṇāni bhūtāni sakalāny api
| |
| yenārthavanti taṁ kin nu vijñātāraṁ prakāśayet. 534
| |
| | |
| eśha svayaṁ jyotir anantaśaktiḥ
| |
| ātmāprameyaḥ sakalānubhūtiḥ
| |
| yam eva vijñāya vimuktabandho
| |
| jayaty ayaṁ brahmavid uttamottamaḥ. 535
| |
| | |
| na khidyate no viśhayaiḥ pramodate
| |
| na sajjate nāpi virajyate ca
| |
| svasmin sadā krīḍati nandati svayaṁ
| |
| nirantarānandarasena triptaḥ. 536
| |
| | |
| kśhudhāṁ dehavyathāṁ tyaktvā bālaḥ krīḍati vastuniḥ
| |
| tathaiva vidvān ramate nirmamo nirahaṁ sukhī. 537
| |
| | |
| cintāśūnyam adainyabhaikśham aśanaṁ pānaṁ saridvāriśhu
| |
| svātantryeṇa niraṁkuśāsthitir abhīrnidrā śmaśāne vane
| |
| vastraṁ kśhālanaśośhaṇādir ahitaṁ digvāstu śayyā mahī
| |
| saṁcāro nigamāntavīthiśhu vidāṁ krīḍā pare brahmaṇi. 538
| |
| | |
| vimānam ālambya śarīram etad
| |
| bhunakty aśeśhān viśhayān upasthitān
| |
| parecchayā bālavad ātmavettā
| |
| yovyaktaliṅgonanuśhaktabāhyaḥ. 539
| |
| | |
| digambaro vāpi ca sāmbaro vā
| |
| tvagambaro vāpi cidambarasthaḥ
| |
| unmattavad vāpi ca bālavad vā
| |
| piśācavad vāpi caraty avanyām. 540
| |
| | |
| kāmān niśhkāmarūpī saṁścaraty ekacāro muniḥ
| |
| svātmanaiva sadā tuśhṭaḥ svayaṁ sarvātmanā sthitaḥ. 541
| |
| | |
| kvacin mūḍho vidvān kvacid api mahārājavibhavaḥ
| |
| kvacid bhrāntaḥ saumyaḥ kvacid ajagarācārakalitaḥ
| |
| kvacit pātrībhūtaḥ kvacid avamataḥ kvāpy aviditaḥ
| |
| caraty evaṁ prājñaḥ satataparamānandasukhitaḥ. 542
| |
| | |
| nirdhanopi sadā tuśhṭopy asahāyo mahābalaḥ
| |
| nityatriptopy abhu�jānopy asamaḥ samadarśanaḥ. 543
| |
| | |
| api kurvann akurvāṇaś cābhoktā phalabhogy api
| |
| śarīry apy aśarīry eśha paricchinnopi sarvagaḥ. 544
| |
| | |
| aśarīraṁ sadā santam imaṁ brahmavidaṁ kvacit
| |
| priyāpriye na spriśatas tathaiva ca śubhāśubhe. 545
| |
| | |
| sthūlādisambandhavatobhimāninaḥ
| |
| sukhaṁ ca duḥkhaṁ ca śubhāśubhe ca
| |
| vidhvastabandhasya sadātmano muneḥ
| |
| kutaḥ śubhaṁ vāpy aśubhaṁ phalaṁ vā. 546
| |
| | |
| tamasā grastavad bhānād agrastopi ravir janaiḥ
| |
| grasta ity ucyate bhrāntyāṁ hy ajñātvā vastulakśhaṇam. 547
| |
| | |
| tadvad dehādibandhebhyo vimuktaṁ brahmavittamam
| |
| paśyanti dehivan mūḍhāḥ śarīrābhāsadarśanāt. 548
| |
| | |
| ahir nirlvayanīṁ vāyaṁ muktvā dehaṁ tu tiśhṭhati
| |
| itas tataś cālyamāno yat ki�cit prāṇavāyunā. 549
| |
| | |
| strotasā nīyate dāru yathā nimnonnatasthalam
| |
| daivena nīyate deho yathākālopabhuktiśhu. 550
| |
| | |
| prārabdhakarmaparikalpitavāsanābhiḥ
| |
| saṁsārivac carati bhuktiśhu muktadehaḥ
| |
| siddhaḥ svayaṁ vasati sākśhivad atra tūśhṇīṁ
| |
| cakrasya mūlam iva kalpavikalpaśūnyaḥ. 551
| |
| | |
| naivendriyāṇi viśhayeśhu niyuṁkta eśha
| |
| naivāpayuṁkta upadarśanalakśhaṇasthaḥ
| |
| naiva kriyāphalam apīśhad avekśhate sa
| |
| svānandasāndrarasapānasumattacittaḥ. 552
| |
| | |
| lakśhyālakśhyagatiṁ tyaktvā yas tiśhṭhet kevalātmanā
| |
| śiva eva svayaṁ sākśhād ayaṁ brahmavid uttamaḥ. 553
| |
| | |
| jīvann eva sadā muktaḥ kritārtho brahmavittamaḥ
| |
| upādhināśād brahmaiva san brahmāpy eti nirdvayam. 554
| |
| | |
| śailūśho veśhasadbhāvābhāvayoś ca yathā pumān
| |
| tathaiva brahmavic chreśhṭhaḥ sadā brahmaiva nāparaḥ. 555
| |
| | |
| yatra kvāpi viśīrṇaṁ sat parṇam iva taror vapuḥ patatāt
| |
| brahmībhūtasya yateḥ prāg eva taccidagninā dagdham. 556
| |
| | |
| sadātmani brahmaṇi tiśhṭhato muneḥ
| |
| pūrṇādvayānandamayātmanā sadā
| |
| na deśakālādyucitapratīkśhā
| |
| tvaṅmāṁsaviṭpiṇḍavisarjanāya. 557
| |
| | |
| dehasya mokśho no mokśho na daṇḍasya kamaṇḍaloḥ
| |
| avidyāhridayagranthimokśho mokśho yatas tataḥ. 558
| |
| | |
| kulyāyām atha nadyāṁ vā śivakśhetrepi catvare
| |
| parṇaṁ patati cet tena taroḥ kiṁ nu śubhāśubham. 559
| |
| | |
| patrasya puśhpasya phalasya nāśavad
| |
| dehendriyaprāṇadhiyāṁ vināśaḥ
| |
| naivātmanaḥ svasya sadātmakasy
| |
| ānandākriter vrikśhavad asti caiśhaḥ. 560
| |
| | |
| prajñānaghana ity ātmalakśhaṇaṁ satyasūcakam
| |
| anūdyaupādhikasyaiva kathayanti vināśanam. 561
| |
| | |
| avināśī vā areyam ātmeti śrutir ātmanaḥ
| |
| prabravīty avināśitvaṁ vinaśyatsu vikāriśhu. 562
| |
| | |
| pāśhāṇavrikśhatriṇadhānyakaṭāmbarādyā
| |
| dagdhā bhavanti hi mrid eva yathā tathaiva
| |
| dehendriyāsumana ādi samastadriśyaṁ
| |
| jñānāgnidagdham upayāti parātmabhāvam. 563
| |
| | |
| vilakśhaṇaṁ yathā dhvāntaṁ līyate bhānutejasi
| |
| tathaiva sakalaṁ driśyaṁ brahmaṇi pravilīyate. 564
| |
| | |
| ghaṭe naśhṭe yathā vyoma vyomaiva bhavati sphuṭam
| |
| tathaivopādhivilaye brahmaiva brahmavit svayam. 565
| |
| | |
| kśhīraṁ kśhīre yathā kśhiptaṁ tailaṁ taile jalaṁ jale
| |
| saṁyuktam ekatāṁ yāti tathātmany ātmavin muniḥ. 566
| |
| | |
| evaṁ videhakaivalyaṁ sanmātratvam akhaṇḍitam
| |
| brahmabhāvaṁ prapadyaiśha yatir nāvartate punaḥ. 567
| |
| | |
| sadātmaikatvavijñānadagdhāvidyādivarśhmaṇaḥ
| |
| amuśhya brahmabhūtatvād brahmaṇaḥ kuta udbhavaḥ. 568
| |
| | |
| māyāklriptau bandhamokśhau na staḥ svātmani vastutaḥ
| |
| yathā rajjau niśhkriyāyāṁ sarpābhāsavinirgamau. 569
| |
| | |
| āvriteḥ sadasattvābhyāṁ vaktavye bandhamokśhaṇe
| |
| nāvritir brahmaṇaḥ kācid anyābhāvād anāvritam
| |
| yady asty advaitahāniḥ syād dvaitaṁ no sahate śrutiḥ. 570
| |
| | |
| bandha� ca mokśha� ca mriśhaiva mūḍhā
| |
| buddher guṇaṁ vastuni kalpayanti
| |
| drigāvritiṁ meghakritāṁ yathā ravau
| |
| yatodvayāsaṅgacid etad akśharam. 571
| |
| | |
| astīti pratyayo yaś ca yaś ca nāstīti vastuni
| |
| buddher eva guṇāv etau na tu nityasya vastunaḥ. 572
| |
| | |
| atas tau māyayā klriptau bandhamokśhau na cātmani
| |
| niśhkale niśhkriye śānte niravadye nira�jane
| |
| advitīye pare tattve vyomavat kalpanā kutaḥ. 573
| |
| | |
| na nirodho na cotpattir na baddho na ca sādhakaḥ
| |
| na mumukśhur na vai mukta ity eśhā paramārthatā. 574
| |
| | |
| sakalanigamacūḍāsvāntasiddhāntarūpaṁ
| |
| param idam atiguhyaṁ darśitaṁ te mayādya
| |
| apagatakalidośhaṁ kāmanirmuktabuddhiṁ
| |
| svasutavad asakrittvāṁ bhāvyitvā mumukśhum. 575
| |
| | |
| iti śrutvā guror vākyaṁ praśrayeṇa kritānatiḥ
| |
| sa tena samanujñāto yayau nirmuktabandhanaḥ. 576
| |
| | |
| gurur eva sadānandasindhau nirmagnamānasaḥ
| |
| pāvayan vasudhāṁ sarvāṁ vicacāra nirantaraḥ. 577
| |
| | |
| ity ācāryasya śiśhyasya saṁvādenātmalakśhaṇam
| |
| nirūpitaṁ mumukśhūṇāṁ sukhabodhopapattaye. 578
| |
| | |
| hitam idam upadeśam ādriyantāṁ
| |
| vihitanirastasamastacittadośhāḥ
| |
| bhavasukhaviratāḥ praśāntacittāḥ
| |
| śrutirasikā yatayo mumukśhavo ye. 579
| |
| | |
| saṁsārādhvani tāpabhānukiraṇaprodbhūtadāhavyathā
| |
| khinnānāṁ jalakāṁkśhayā marubhuvi bhrāntyā paribhrāmyatām
| |
| atyāsannasudhām budhiṁ sukhakaraṁ brahmādvayaṁ darśayaty
| |
| eśhā śaṅkarabhāratī vijayate nirvāṇasaṁdāyinī. 580
| |
| | |
| | |
| iti śaṁkarācāryaviracitaṁ vivekacūḍāmaṇi ..
| |
| .. iti śaṁkar'ācāryaviracitaṁ vivekacūḍāmaṇi ..
| |
| | |
| oṁ tatsat
| |
| | |
| | |
| | |
| [[Kategorie:Glossar]]
| |
| [[Kategorie:Sanskrit]]
| |